2- mavzu: kiber jinoyatchilik tarixi va evolutsiyasi

7. Kiberxavfsizlik mashqlari: 

Birgalikda kiberxavfsizlik mashqlari va simulyatsiyalar mamlakatlarga 
hodisalarga javob berish imkoniyatlarini sinab koʻrish va keng koʻlamli kiber 
hodisalarga tayyorligini oshirish imkonini beradi. 

---

8. Ikki tomonlama va koʻp tomonlama shartnomalar: 

Mamlakatlar oʻrtasidagi ikki tomonlama shartnomalar va INTERPOL kabi 
tashkilotlar orqali koʻp tomonlama bitimlar kiberjinoyatlarga qarshi kurashda 
aloqa va hamkorlikni osonlashtiradi. 
9. Davlat-xususiy sheriklik: 

Xalqaro hamkorlik hukumatlar, huquqni muhofaza qilish organlari, sanoat, 
ilmiy doiralar va fuqarolik jamiyati oʻrtasida tajriba, resurslar va ilgʻor tajriba 
almashish uchun hamkorlikni oʻz ichiga oladi. 
10. Transmilliy tahdidlarni bartaraf etish: 

Kiberjinoyat koʻpincha transmilliy jinoiy tarmoqlarni oʻz ichiga oladi. 
Xalqaro hamkorlik jamoaviy sa’y-harakatlar va resurslarni jalb qilish orqali 
ushbu tahdidlarga qarshi turishga yordam beradi. 
11. Normlarni ishlab chiqish: 

Xalqaro hamkorlik orqali kibermakonda mas’uliyatli xulq-atvor normalarini 
oʻrnatish xavfsizroq va xavfsizroq raqamli muhitga yordam beradi. 
12. Hodisaga tezkor javob: 

Koʻp mamlakatlar oʻrtasida muvofiqlashtirilgan javob harakatlari keng 
koʻlamli kiberhujumlar ta’sirini yumshata oladi va ularning tarqalishini oldini 
oladi. 
Xalqaro hamkorlikning yorqin namunasi - Budapesht konventsiyasi boʻlib, u 
kiberjinoyatchilikka qarshi qonunlarni uygʻunlashtirishga yordam beradi va 
transchegaraviy tekshiruvlarni osonlashtiradi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti, 
INTERPOL va mintaqaviy organlar kabi tashkilotlar ham kibertahdidlarga qarshi 
kurashda xalqaro hamkorlikni rivojlantirishda muhim rol oʻynaydi.
23
Xulosa qilib aytganda, raqamli tahdidlarning global tabiati tufayli 
kiberjinoyatlarga qarshi kurashda xalqaro hamkorlik muhim ahamiyatga ega. 
23
https://www.cube.global/resource/cybersecurity-regulations-an-overview/ 

---

Axborot, tajriba va resurslarni almashish orqali mamlakatlar birgalikda 
kiberxavfsizlik imkoniyatlarini oshirishi va kiberjinoyatchilik faoliyatiga qarshi 
birlashgan jabha yaratishi mumkin. 
Xulosa 
Raqamli 
sohaning 
doimiy 
rivojlanib 
borayotgan 
landshaftida 
kiberjinoyatlarning paydo boʻlishi va tarqalishi biz xavfsizlik, texnologiya va 
innovatsiyalar va yovuzlik oʻrtasidagi muhim muvozanatni qanday qabul 
qilishimizni oʻzgartirdi. Qiziqish va qidiruvga asoslangan dastlabki holatlar bilan 
ajralib turadigan kiberjinoyatlar tarixi chegaralardan oshib ketadigan va global 
miqyosda iqtisodiyotlar, jamiyatlar va shaxslarga ta’sir koʻrsatadigan zararli 
faoliyatning murakkab va oʻzaro bogʻlangan ekotizimiga aylandi. 
Raqamli inqilob rivojlanib borar ekan, kiberjinoyatchilar texnologik 
zaifliklardan foydalanishning yangi yoʻllarini topdilar, bu esa xakerlik, zararli 
dasturlarni tarqatish, kiberbullying va josuslik kabi toifalarning paydo boʻlishiga 
olib keldi. Kiberjinoyatning bu xilma-xil shakllari raqamli landshaftni himoya 
qilishda duch keladigan koʻp qirrali muammolarni ta’kidlaydi. Ma’lumotlarning 
buzilishi va toʻlov dasturi hujumlaridan kelib chiqadigan moliyaviy yoʻqotishlardan 
shaxsiy hayot va ishonchning yoʻqolishiga qadar, kiberjinoyatning oqibatlari 
iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda chuqur aks-sado beradi. 
Ushbu muammolarga javoban dunyo kiberjinoyatchilar faoliyatini cheklashga 
qaratilgan kiberqonunlar va qoidalarning paydo boʻlishiga guvoh boʻldi. Koʻpincha 
xalqaro hamkorlik asosida shakllantirilgan ushbu huquqiy bazalar ma’lumotlarni 
himoya qilish va maxfiylikdan tortib xakerlik va onlayn ta’qiblargacha boʻlgan 
muammolarni hal qilishga intildi. Biroq, texnologiyaning dinamik tabiati paydo 
boʻladigan tahdidlarga qarshi samarali kurashish uchun ushbu qonunlarni doimiy 
ravishda moslashtirishni talab qiladi. 
Eng muhimi, kiberjinoyatchilikka qarshi kurashda xalqaro hamkorlikning roli 
muhimligini isbotladi. Raqamli tahdidlar geografik chegaralardan oshib ketadigan 
dunyoda davlatlar, tashkilotlar va ekspertlar oʻrtasidagi hamkorlik zaruratga aylandi. 

---

Qoʻshma tekshiruvlar, ma’lumot almashish, salohiyatni oshirish va umumiy 
standartlarni oʻrnatish kiber tahdidlarga qarshi kurashish boʻyicha global sa’y-
harakatlarning muhim tarkibiy qismidir. 
Ushbu murakkab er yuzida harakatlanar ekanmiz, tarix saboqlari va hozirgi 
kunning imperativlari bizni xavfsizroq raqamli kelajak sari olib borish uchun 
birlashadi. Ilk kiber ekspluatatsiyalar merosi innovatsiyalarning ham yaxshi, ham 
yomon uchun ishlatilishi mumkinligini eslatib turadi. Ushbu sayohatda hukumatlar, 
sanoat, ilmiy doiralar va fuqarolik jamiyatining birgalikdagi sa’y-harakatlari muhim 
ahamiyatga ega. Xalqaro hamkorlik tamoyillarini qabul qilish, kiberxavfsizlik 
choralarini kuchaytirish va jamoatchilik xabardorligini oshirish orqali biz 
kiberjinoyatchilikning kuchayib borayotgan toʻlqiniga qarshi hamjihatlikda tura 
olamiz va texnologiyadan notoʻgʻri foydalanishdan himoyalangan holda taraqqiyot 
uchun foydalanish mumkin boʻlgan dunyoni shakllantirishimiz mumkin.