2. amaliy mashg’ulot. 2-mavzu: Xiyobon (alleya) va yo‘laklarning turlari

 
1.6. Ko‘cha va yo‘llarning tipik kundalang profillari. 
 
Ko‘cha va yo‘llarning umumiy kengligi - qurilish chizig‘i orlig‘idagi 
masofaga, mavjud bino va inshootlarning balandligiga, ko‘kalamzorlashtirish 

---

xususiyatiga, piyodalar yo‘laklarining kengligiga, yer osti inshootlarini 
joylashtirish uchun ajratilgan texnik polosalar kengligiga va boshqa omillarga 
bog‘lik.
Ko‘cha qatnov qismining va piyoda yo‘laklarining kengligi, mazkur joyda 
istiqbolda ko‘tiladigan harakat tarkibi va xajmidan kelib chiqqan holda, eng katta 
tiqilinch holatlari paydo bo‘lishini hisobga olgan holda qabul qilinadi. Qatnov 
qismi kengligini to‘g‘ri qabul qilish yangi shaharlarni qurishda, eski magistrallarni 
rekonstruksiya qilishda juda katta texnik-iqtisodiy ahamiyatga egadir. Qadimdan 
shakllanib kelayotgan shaharlarda esa bu muammoni yechish juda katta kapital 
mablag‘ni talab etadi. Qatnov qismlarini va chorrahalarni haddan tashqari keng 
xam qilib yubormaslik kerak. Bu narsa aksincha, chorrahalarni piyodalar va 
transport vositalari tomonidan kesib o‘tish masofasini oshirib, natijada 
chorrahaning o‘tkazish qobiliyatini pasayishiga ham olib kelishi mumkin.
Ko‘cha qatnov qismi, transportning bevosita haraktlanishi uchun xizmat 
qiluvchi ishchi polosadan hamda transport to‘xtashi uchun ajratilgan polosadan 
tashkil topadi. Ishchi polosaning kengligi barcha turdagi transport vositalarining 
o‘rnatilgan tezlikda, havfsiz harakatini ta’minlagan holdagi hisobiy qatnov sonidan 
kelib chiqadi.
Transportlar uchun tipik gabarit kenglik quyidagicha bo‘lishi mumkin: 
- avtobus va trolleybuslar uchun-2,7m;
- yuk avtomobillari uchun- 2,5 m; 
- yengil avtomobillari uchun- 2,0 m. 
Havfsizlik masofalari qarama-qarshi yunalishdagi, bir yunalishda kuvib utish 
uchun zarur bo’lgan yonlama masofadir. Masalan, tezligi 60 km/s qilib belgilangan 
ko‘chalarda yengil avtomobil kuzovi bilan chetki tosh oraligidagi masofa kamida 
0,7m, avtomobillar oralig‘i esa 1,0‚1,2 m bo‘lishi lozim.
Quyida turli toifadagi ko‘cha, yo‘l va ichki yo‘laklar qatnov qismlarining 
kengligi keltirilgan (1.4-jadval)
1.4-jadval 
№ 
Ko‘cha-yo‘l toifalari 
Bitta polosa 
kengligi, m 
Ikkala yo‘nalishda 
harakat polosalari soni 
Kamida 
Istiqboldagi 
harakat 
xajmini 
xisbga olgan 
holda 
1 
Tezkor yo‘llar 
3,75 
6 
8 
2 
Shahar ahamiyatidagi magistral 
ko‘chalar: 
- uzluksiz harakatdagi; 
- harakati boshqariladigan. 
3,75 
3,75 
6 
4 
8 
6 

---

3 
Tuman ahamiyatidagi magistral 
ko‘chalar 
3,75 
4 
6 
Yuk transporti harakati uchun 
yo‘llar 
3,75 
2 
4 
4 
Mahalliy ahamiyatdagi ko‘cha 
va yo‘llar: 
- turarjoy ko‘chalari; 
- sanoat zonalaridagi yo‘llar; 
3 
3,75 
2 
2 
4 
4 
Posyolka ko‘chalari 
3,5 
2 
2 
 
Ko‘cha va magistrallarning qatnov qismi kengligini aniqlash uchun 
quyidagilar zarur: 
- istiqbolni ko‘zlagan holda transport harakatining umumiy harakat hajmini 
aniqlash; 
- maydonlar va chorrahalarda piyodalar o‘tish joylari, sfetoforlar, tuxtash 
chiziqlarini quyish bilan transport va piyodalar harakati sxemasini qurish; 
- chorrahalar va peregon (ikki chorraha orasidagi masofa)larning o’tkazish 
qobiliyatini hisoblash; 
- peregonlarda zarur bo‘lgan polosalar sonini aniqlash; 
- jamoat transport vositalari uchun tuxtash va tuxtab turish joylari o‘lchamlari 
va sonini aniqlash.