2-боб. Ишлаб чиқариш жараёни ва унинг натижалари

воз кечишга тўғри келадиган бошқа маҳсулот миқдори бу маҳсулотнинг 
муқобил харажатлари деб аталади.
Биз иқтисодиѐт ресурсларнинг тўла бандлиги ва ишлаб чиқаришнинг 
тўлиқ ҳажми билан хусусиятли деб ҳисобладик. Агар банд бўлмаган 
ресурслар бўлса ѐки ресурслардан самарасиз фойдаланилса (тўлиқ 
фойдаланилмаса) иқтисодиѐт жадвалда кўрсатилган ҳар бир муқобил
вариантдагидан камроқ маҳсулот ишлаб чиқарган ва бу чизмада келтирилган 
ишлаб чиқариш имконияти эгри чизиғининг ичида жойлашган бўлар эди.
Агар ресурсларнинг миқдори ва сифати ҳамда технология ўзгарса 
иқтисодиѐтда ишлаб чиқаришнинг умумий ҳажми ҳам (ишлаб чиқариш 
имконияти эгри чизиғининг ҳолати) ўзгаради. Мавжуд ресурсларнинг 
кўпайиши ҳар бир вариантда битта ѐки ҳар иккала маҳсулот ишлаб чиқариш 
ҳажмининг кўпайишига олиб келади. 
2.5. Ишлаб чиқаришнинг самарадорлиги ва унинг кўрсаткичлари 
Ишлаб чиқариш самарадорлиги ва уни ошириш масаласи ҳар доим 
иқтисодиѐт назарияси фанининг долзарб муаммоси сифатида, унинг диққат 
марказида бўлиб келади. Айниқса, ҳозирги пайтда бу масала янада кескин 
қўйилмоқда. Бунинг сабаби шундаки, ишлаб чиқариш самарадорлигини 
оширмасдан туриб мамлакатимиз олдида турган муҳим масала – мустақил 
иқтисодий тараққиѐтни жадаллаштириш вазифасини амалга ошириб 

---

54 
бўлмайди. Самарадорликнинг иқтисодий мазмуни сифатида ҳар доим ишлаб 
чиқаришнинг пировард натижаси билан унга авансланган ресурслар, 
маблағлар ѐки қилинган харажатлар ўртасидаги нисбат тушунилади. 
Лекин, турли ижтимоий-иқтисодий тизимлар шароитида шу жамиятнинг 
мақсадидан келиб чиқиб, самарадорлик муаммосининг туб моҳияти ўзгаради. 
Бозор иқтисодиѐти шароитида ишлаб чиқаришнинг асосий мақсади фойда 
олишга қаратилганлиги сабабли ҳар бир иқтисодий субъект кўпроқ фойда 
олишга интилади. Шунинг учун ҳам ишлаб чиқариш самарадорлиги