2-fasl. 3- sinf “O‘qish kitobi”dagi she’riy asarlarning mavzu ko‘lami va mazmundorligi II bob

Darslikning 3-bo’limi “Kuz manzarasi va mehnat” deb nomlanib, Yoldosh Sulaymonning “Kuz”, A.Obidjonning “So’nggi axborot” she’rlari o’rin olgan.

Yoldosh Sulaymonning “Kuz” she’rida kuz faslining tarovati, oltin misol barglarning daraxt shoxlarida tovlanishi, turli xil mevalarning g’arq pishgani, bog’u rog’larda, dala-adirlarda ish qizg’in pallaga yetgani, dehqon mehnatini samarasidan zavqlanib yetishtirgan mahsulotlarini xalqqa ulashishi nihoyatda ta’sirchan tasvirlangan. Bu she’rni o’qigan har bir kichkintoy qalbida kuz fasli haqidagi tushunchalari kengayishi bilan birga mehnatga muhabbati ortadi.

Marvarid kuz

Qildi ko’z-ko’z

Bisotida borini.

Bog’da hil-hil

Meva xil-xil

Sanab bo’lmas barini.

Istasangiz

Saylab-saylab

Husaynidan uzasiz.

Nok, shaftoli,

Anjir boli

Xuddi qaymoqni deysiz.

Shunday go’zal

Shunday asal

Ehson tutgan o’zi kim?

Dehqon og’am, dehqon tog’am,

O’sha dehqon amakim. (55-bet)

A.Obidjonning “So’nggi axborot” she’rida kuz faslida g’arq pishadigan bog va poliz mahsulotlarini yumoristik tarzda tasvirlab, o’quvchini yengil kulgiga undaydi. Shuningdek, kuz shamollari daraxt shoxidagi barcha mevalarni to’kilishini hosilni yig’ib-terib olinadigan davr ekanligiga ishora qiladi. She’rga diqqat qilsangiz, buning guvohi bo’lasiz.

Bo’lib o’tdi qishloqqa

Kecha zo’r shamol.

Natijada ro’y berdi

Anchayin kor-hol.

Uzum boshi aylanib

Bo’p qoldi kasal.

Shoxdan yiqilib olma

Yotibdi o’sal.

Shamollatdi qornini

Oshqovoq polvon

Pachoq qildi burnini,

Mulla baqlajon.

Uyquchiroq bir tarvuz

Yumala borib.

Uyg’onibdi qovunning

Boshini yorib.

Darslikning 4-bo’limi “Kumush qish” deb nomlanib, bunda qish faslining o’ziga xos xususiyatlari Z.Diyorning “Birinchi qor”, O.Xolmirzayevning “Qish zavqi”, D.Komiljonovaning “Yangi yil archasida”, Q.Hikmatning “Ayamajiz” she’rlarida yorqin ifodalanfan. Shuningdek, qish faslida muhim sana hisoblangan Konstitutsiyamizga bag’ishlab S.Barnoyevning “Bosh kitob” she’ri diqqatga sazovordir.

Ozod erkinlikning

Ramzi- bu kitob.

Unda aks etgandir

Haq-huquqimiz.

Yo’limiz yoritar

Misoli oftob.

Nazarimda, xuddi ana shu betakror o’xshatishlari she’rga jon baxsh etadi, yosh kitobxon ko’z o’ngida Ona-tabiatning jonli, mukammal manzarasini yaratadi, tabiatning har bir sahifasi: jumladan dov-daraxt uyquga cho’mgan, hamma yoq oppoq qor bilan qoplangan, issiq uyda o’tirib o’qiyotgan kitobingdagi tasviriyoq etingni junjiktirib yuboradigan qahraton qish ham yosh kitobxon ko’z o’ngida o’zgacha qiyofada aks etadi, yashirin go’zalligini namoyon qiladi, G’afur G’ulom aytmoqchi: “biz uchun qadrdon qish”ga aylanadi. Zafar Diyorning “Birinchi qor”she’rida ana shu turfalik o’z aksini topgandek guyo:

Oppoq tiniq

Oppoq qor.

O’ynab tushar osmondan.

Qor qo’ynida o’ynoqlab

Yurar yoshlar shod-xandon.

Darslikning 5-bo’limi “Vatan himoyachilari” deb nomlanib, unda M.A’zamning “O’zbekiston posbonlari”, K.Turdiyevaning ‘Dunyoni saqlar bolalar”, H.Rahmatning “Botir askarcha”, A.Nosirovning “Istiqlolga sharaf-shon”, P.mo’minning “O’ktam avlod” she’rlari o’rin olgan. Bu she’rlarning g’oyaviy mazmuni va maqsadi bir mavzuga qaratilgan. Ya’ni, Vatanni tashqi g’ayritabiiy kuchlardan saqlash, doimo ogoh bo’lib yashash, askarlik burchi va askarlikka havasmand o’glonlar orzusi badiiy ifodalangan. Masalan, Miraziz A’zamning “O’zbekiston posbonlari” she’ri o’qigan bolani hayajonga soladi.

Bir sinfdan uch bola

Harbiylikka ahd qildik.

Turli harbiy fanlarni

O’rganmoqqa shahd qildik.

Yoki Habib Rahmatning “Botir askarcha” she’ri nihoyatda ta’sirli bo’lib, o’quvchi-yoshlar qalbida Vatanga sadoqatli bo’lish, xalqqa xizmat qilish tuyg’usi shakllanadi.

-Dada, askar akam

Qadam tashlar gurs,gurs,gurs,

Vatanimga, xalqimga

Sodiqman, deb bergan so’z.

-Shundaymi?

-Shunday!

-Vatanimni, xalqimni

Ko’z qoramdek saqlayman.

Askar akamga o’xshab

El ishonchin oqlayman.

-Shundaymi?

-Shunday!