2 I. Nomoddiy aktivlar harakati bilan bog‘liq muomalalar auditi

Mualliflik huquqi⁴ — bu mualliflarga adabiyot, musiqa, tasviriy san`at va boshqa yaratilgan asarlar uchun qonun yo`li bilan berilgan himoya shaklidir. Mualliflik huquqi egalariga beriladigan huquqlar — o`z ishlarini chop ettirish, qayta bosish va ko`paytirish, sotish va nusxalarini taqsimlash va o`z asarlarini ijro etish hamda yozdirish huquqlarini beradi. Mualliflik huquqi bilan tartibga solinadigan ob`ektlarga kompьyuterlar uchun dasturlar, ma`lumotlar ba--zasi va shuningdek, ilm-fan, adabiyot, san`at asarlari misol bo`la oladi.
, muallifligini tasdiqlovchi hujjat sanaladi va uni ishlatishga huquq beradi.
Savdo markalari va tovar belgisi. Savdo markalari (Masalan: Nestle, Adi-das) yoki savdo namunalari (Koka-kola) kompaniyalar tomonidan mahsulot yoki xiz-mat uchun berilgan nomlar yoki identifikatsiyani aniqlovchi boshqa ramzlar ular egalik qilishni asosli ravishda olib borish uchun ruyxatdan o`tkazilishi mumkin. Ruyxatdan o`tkazilgan savdo markalari va savdo namunalarini keyingi yillarga ham muddatni uzaytirish yo`li bilan xizmat muddatini yangilab turish mumkin. Bu holda nomlar, ramzlar yoki mahsulot identifikatsiyasini belgilovchi boshqa ramz-lar huquqiy hisoblanadi.
Franchayzing — ma`lum bir formula, texnologiya yoki tashqi ko`rinishini qo`llash bo`yicha o`ziga xos huquq. Franchayzing (masalan: kabel televideniyasi kom-paniyasi) odatda hukumat organlari tomonidan davlat mulkidan foydalanish hu-quqiga egalik qilish yoki kommunal xizmat ko`rsatish (elektromontaj) uchun va xo`-jalik sub`ektlari tomonidan aniq bir ishlar va aniq xizmatlardan foy-dalanish huquqi bilan egalik qilish uchun taqdim qilinadi. Franchayzing to`g`risidagi har bir kontrakt uning amalda bo`lish davrini, shuningdek franchayzer (foydalanish huquqiga imkon beruvchi sub`ekt)ning hamda franchayzi (bu imtiyozni oluvchi sub`ekt)ning huquq va majburiyatlari aniq belgilab beriladi.
Kompuyuter dasturiy ta`minoti – bu korxonaning ishlab chiqarish, ma`muriy faoliyatida ishlatish yoki ijaraga berish uchun mo`ljallangan hamda kelgusida iq-tisodiy manfaatlar keltiradigan komp`yuterlarda maxsus operatsiyalarni (buxgal-teriya hisobi, iqtisodiy tahlil va shunga o`xshashlarni) bajarishga mo`ljallangan hamda korxonani o`zida yaratilgan yoki sotib olingan dasturlardir.
Dasturiy ta`minot hisobida quyidagi holatlarga alohida e`tibor qaratish lozim:
Sotish yoki ijaraga berish uchun mo`ljallangan kompьyuter dasturiy ta`-minotini ishlab chiqarishga ketgan barcha xarajatlar, ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar xarajatlari hisoblanadi hamda hisobdan chiqarilishi lozim;
Тexnik iqtisodiy asoslashni o`tkazish uchun ishlab chiqarilgan mah-sulotning asl nusxalarini ishlab chiqarishga ketgan xarajatlar sar-moyalashtirilishi zarur. Bu xarajatlar tarkibiga kodlash va texnik iq-tisodiy asoslashni o`tkazish uchun tekshiruv bilan bog`liq xarajatlar kiradi.