2 Ишмуродов С. Т. “Бизнес асослари”

4.2.Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш жараени. 
«Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида»ги 
Ўзбекистон Республикасининг қонуни «Мулкчилик ҳақида»ги қонунни 
руебга чиқариш учун шарт-шароитни таъминлади. 1993 йил 7 майда 
«Мулкчилик тўғрисидаги қонунга узгартириш ва қўшимчалар киритиш 
тўғрисида»ги қонунда мустахкамланиб қўйилган қонунга мувофиқ фақат 
жисмоний шахсларгина эмас, балки нодавлат юридик шахслар хам мулк 
ҳуқуқининг субъектлари деб эътироф этилади. 
Хусусийлаштиришнинг бир неча йўллари мавжуд: 
1) давлат Корхоналарни акционерлик жамиятига айлантириш; 
2) ижарага олинган давлат Корхоналарини жамоа мулкига айлантириш; 
3) давлат мулкини фуқароларга бепул бериш; 
4) давлат мулкини маъсулиятни уз зиммасига оладиган мулк сохибига 
бериш; 
5) давлат мулкини чет эл фуқароларига бериш; 

---

46 
6) давлат мулкини аукционда сотиш орқали амалга ошириш мумкин. 
Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш-шуролар иқтисодий
тизимини синдириб, унинг асоратларини бартараф этиш ва эркин бозор 
иқтисодиётига ўтишининг энг самарали йўлларидан бири. Бу тадбир 
хусусийлаштириш жараени билан мантикан богланган тушунча бўлиб, 
давлатга оид ташкилот, Бизнес фаолияти, муассасаларни ҳамда 
бирлашмаларни давлат тасарруфидан, яъни давлат ихтиеридан чиқариб,
хусусий мулк эгаларига бўлиб бериш, аниқроги, уни сотиш тушунилади. 
Давлат тасарруфидан чиқариш-янги бошқарув тузилмаларини барпо этиш 
демакдир. 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси 1994 йилнинг март 
ойида «Ўзбекистон Республикасида давлат тасарруфидан чиқариш ва 
хусусийлаштириш 
жараенларини 
чуқурлаштириш бўйича давлат 
дастури»ни тасдиклади. 
Дастур бўйича: 
1)Улар хусусийлаштиришнинг Республика дастурларининг устивор 
йуналишларини ҳисобга олган холда ишлаб чиқарилиши керак. 
2) Хусусийлаштиришнинг минтакавий ва тармок дастурлари асосий 
қоидаларини амалга ошириш, қонун бўйича минтакада еки тармоқда 
давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш учун масъул бўлган 
булинмалар ва мансабдор шахсларнинг маъсулият тартиби асосида
тезкор ва сифатли бажарилиши керак. 
3) Хусусийлаштиришнинг минтакавий ва тармок дастурлари асосий 
қоидаларини амалга ошириш қонун бўйича минтакада ёки тармоқда 
давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш учун масъул бўлган 
булинмалар ва мансабдор шахсларнинг масъулият тартиби асосида 
оператив ва сифатли бажарилиши керак. 
Исталган тармокни давлат тасарруфидан чиқариш концепцияси, 
мамлакатдаги ҳақикий иқтисодий ахволни ва унинг хусусиятини ҳисобга
олган холда ишлаб чиқилади.Бунда бошқа давлатларда бўлиб ўткан 
иқтисодий 
танглик 
даврлари 
инобатга 
олинади. 
Товар-пул 
мутаносиблигига, асосан, давлат мулкининг бир қисмини сотиш, 
шунингдек, бюджет ва кредит сиесатини узгартириш билан эришиш 
мумкин. Давлат самарасиз ишлаб чиқаришларни қўллаб-кувватлашдан воз 
кечиб, бу билан чуқур тузилмавий ўзгаришлар учун шарт-шароит яратиб 
бериши керак. Мулкий табақаланишни чекловчи ва ишлаб чиқариш 
инвестицияларини 
рагбатлантирувчи 
солиқ 
ислоҳати 
давлат 
тасарруфидан чиқариш кенг тус олишидан олдинрок амалга оширилиши 
керак. Ҳуқуқий шахслар ва фуқароларнинг, шу жумладан, хорижий 
фуқароларнинг қонун билан тақиқланмаган хар қандай хўжалик 
фаолиятида тенглик эълон қилинади. Ҳуқуқий шахслар ва фуқароларнинг 
хеч истисносиз, давлат мулки ҳисобланадиган мулк турларидан ташқари, 

---

47 
хар қандай мулк турига, шу жумладан, ишлаб чиқариш воситаларига 
эгалик қилиш ҳуқуқи кафолатланган.