2. Kichik biznesning bozor

T_ay – tayyor mahsulot qiymati;
YA_f – sotishga mo’ljallangan yarim fabrikatlar qiymati;
I_san – buyurtma asosida bajarilgan sanoat xarakteridagi ishlar qiymati;
T_ish – ta’mirlash ishlari qiymati;
E_q – ehtiyot qismlar qiymati.
Tovar mahsulot amaldagi ulgurji baholarda rejalashtiriladi.
Yalpi mahsulot tayyor bo’lish darajasiga boliq bo’lmagan holda ishlab chiqarilgan jami mahsulot hajmidir. Yalpi mahsulot quyidagi formula orqali aniqlanishi mumkin.

YAM=TM+(N_yo-N_yb)

bu yerda:
Nyo – yil oxiridagi tugallanmagan ishlab chiqarish qoldig’i;
Nyb – yil boshidagi tugallanmagan ishlab chiqarish qoldig’i.
Tugallanmagan ishlab chiqarish qoldig’i buxgalteriya hisobi yoki enventarizatsiya ma’lumotlari bo’yicha aniqlanadi. Bunda quyidagi formuladan ham foydalanish mumkin:

TICH=V_s*T_s*T_m* K_o’

Bu yerda:
V_s – o’rtacha sutkalik ishlab chiqarish hajmi, natural ifodada;
T_s – ishlab chiqarish sikli davomiyligi, kun;
Тм – mahsulot birligi tannarxi, so’m;
K_o’ – xarajatlarning o’zgarishi koeffitsienti (0,65-0,75).
Yetkazib berish shartnomalar asosida hisoblanadigan va korxona faoliyati samaradorligini belgilab beradigan “sotilgan mahsulot hajmi” ko’rsatkichiga e’tibor qaratiladi. Sotilgan mahsulot hajmi quyidagi formula asosida aniqlanadi:

SM=TM+(Q_yb-Q_yo)

bu yerda:
Q_yb, Q_yo – yil boshi va yil oxirida korxona omborxonasidagi tayyor mahsulot qoldig’i, ming so’m.

4.Jihozlar mutanosibligini hisoblash

Ishlab chiqarish dasturi rejalashtirilgandan so’ng material resurslarga talab aniqlanadi. Bunda material resurslarini moliyalashtirish manbalaridan va ularni sotib olish manbalari samaradorligini e’tiborga olish zarur.

9.1-chizma. Korxonaning material bazasini shakllantirish.

Material va ishchi kuchiga talab bashorati ular bilan boliq xarajatlarni hisoblash uchun zarur. Ishlab chiqarishning material resurslarga talabni hisoblash uchun boshlanich ma’lumot bo’lib rejalashtirilgan mahsulot va xizmatlar, ishlab chiqarish hajmi, mahsulot birligi uchun material resurslar sarf me’yorlari hisoblanadi. Material resurslarga talab, material sarf me’yorini mahsulot hajmiga ko’paytirish orqali barcha turdagi resurslar bo’yicha natural va qiymat ifodasida aniqlanadi.

9.1-jadval.

Ishlab chiqarish dasturiga resurslar sarfi hisobi. (xom ashyo va materiallar)