2-ma’ruza mavzu: shahar yo‘llarida harakatni jadalligi shahar yo‘llari va ko‘chalarida suv chetlatish sistemasi, suvni chetlatish tarmoq elementlari reja

4.Shaharda oqava suvlarni chetlatish va drenajlar haqida umumiy ma’lumotlar.
Suv yuza yoki ochiq tizimda chetlatilganda uni ariqlar bo‘yicha past joylarga va ochiq suv oqimlariga oqiziladi. Suv yopiq tizim bo‘yicha chetlatilganda qatnov qismining ariqlarida to‘planadigan suv latoklarda quriladigan suv qabul qilish quduqlariga oqib tushadi, so‘ngra quvurlar bo‘yicha yer ostida suv oqizadigan quvurlar bo‘yicha talveglarga va ochiq suv oqimlariga oqib tushadi.
Kombinatsiyalashgan tizimdan ham foydalaniladi, bunda ko‘chalarning bir qismida yer usti suvlari chetlatilib, keyin uni yer osti suv quvurlariga tashlanadi.
Shahar sharoitlarida ochiq ariqlar barpo qilmaslik zarur, chunki ularni kerakli sanitariya holatida saqlash qiyin, balki har qaysi uyga (domga) o‘tish ko‘prikchalari qilish yoki quvurlar yotqizish zarur. Suvni yaxshisi latoklar bo‘yicha chetlatish kerak, bular shaharlarda tosh terib yoki bordyurlar o‘rnatib mustahkamlangan qiyaliklar barpo etishda hosil bo‘ladi.
Ariqlar va ariqlarning eng kam nishabligi 5%₀ etib qabul qilinadi, kamdan-kam sharoitlarda 3%_o qabul qilinadi.
Suv chetlatishning yopiq tizimi shaharlarda, ayniqsa, ariqlar yoki latoklar qurishni qiyinlashtiradigan tekis, yassi relefda keng qo‘llanadi. Agar yer osti quvurlari bo‘lsa, ko‘chani nishabi kamida 5%₀ bo‘ladigan qilib loyihalash mumkin, biroq bu holda latoklar arrasimon profilli qilinib, nishabi 4...5%₀ bo‘ladi. Bu profil latokning chuqurligi 10...20 sm atrofida bo‘lib, latokga tutashadigan polosada qatnov qismining ko‘ndalang qiyalikda bo‘lishi natijasida 1...2 m kenglikda hosil bo‘ladi.
5.Shaharda suv chetlatish sistemasi, suvni chetlatish tarmoq elementlar va loyihalash bosqichlari. Kuzatish quduqlari va kameralar.
Arrasimon latoklarning o‘lchamlari (2.6-rasm):





2.6-rasm. Latokning sxematik bo‘ylama profili:
1-yo‘lka qirg‘og‘ining tepasi; 2-latok tubi; 3-quduqlar


(8)

bu yerda -suv qabul qilish quduqlari orasidagi masofa, m;

-yo‘lka to‘sig‘ining panjara ustidan ko‘tarilib turishi, m; -yo‘lka chetining suv ayirg‘ich ustidan ko‘tarilib turishi, m; -to‘siqning bo‘ylama nishabi; -latokning bo‘ylama nishabi.
Arrasimon latokning barcha pasaygan joylarida 40...60 m oralatib suv qabul qilish quduqlari joylashtiriladi (2.7-rasm).