2 маъруза:Ўзгармас ток занжирлари ва уларнинг элементлари. Электр занжирларининг иш режимлари. Ом ва кирхгоф қонунлари

-manba (generator);
-iste'molchi;
-ularni o'zaro ulovchi simlardan iborat (1 - rasm).
Elektr toki (I) ma'lum elektr zaryadlar (q) yig'indisining uzluksiz harakatidan iborat bo'lib, son jihatdan ana shu zaryadlarning vaqti (t) bo'yicha o'zgarish bilan aniqlanadi.
I =
Agar bu tezlik o'zgarmas bo'lsa, ya'ni teng vaqtlar orasida zanjirga bir xil miqdordagi elektr zaryadlar keltirib turilsa, bunda tok o'zgarmas tok deyilib, quyidagicha ifodalanadi.
Elektr zanjirga 1 sekund ichida 1 Kulon zaryad kiritilsa zanjirdan 1 Amper (1A) tok o'tadi.
Shunday qilib, zanjirdagi elektr toki elektr energiyani manbadan iste'molchiga olib o'tadi.
Bunda harakatlantiruvchi kuch elektr maydon hisoblanadi. Elektr energiya manbaining nomi shundan kelib chiqqan bo'lib, u elektr yurituvchi kuch manbai yoki qisqacha E.YU.K deb ataladi.
Elektr energiya manbaida kimyoviy, mexanik, issiqlik va boshqa kuchlar ta'sirida elektr maydoni hosil bo'ladi va u kuchlanganlik bilan xarakterlanadi.
Elektr maydon kuchlanganligi (E) vektor kattalik bo'lib elektr maydonning zaryadlangan zarrachaga qanday kuch bilan ta'sir etishini bildirib, qiymati bo'yicha zaryadlangan zarrachaga ta'sir etayotgan kuchning shu zarracha zaryadiga nisbatiga teng bo'ladi, ya'ni
Elektr kuchlanish skalyar kattalik bo'lib, qiymati bo'yicha elektr kuchlanganlikning chiziqli integraliga tengdir, ya'ni boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, kuchlanish kuchlanganligi E bo'lgan
elektr maydonning birlik zaryadni (1Kl) birlik masofaga ko'chirishdagi sarflanadigan ish miqdorini bildiradi. Kuchlanish yo'nalishi zanjirdagi tok yo'nalishi bilan bir yo'nalishda bo'ladi.
Kuchlanish o'lchov birligi;
Potentsiallar farqi. Elektr zanjirning elektr energiya manbaidan tashqari ikki nuqta (a) va (v) orasidagi kuchlanish potentsiallar farqi
Uаб=φа-φв deb ataladi. U ham vol`tda o'lchanadi.
Elektr qarshilik
.
Biror o'tkazgich orqali tok o'tayotganda, ya'ni o'tkazgichda zaryad harakatlanayotganida o'tkazgich uning harakatiga to'sqinlik qiladi. Bu to'siqni yengish uchun ma'lum miqdordagi elektr energiya
sarf qilinadi, bu esa issiqlik ajralishi tarzida namoyon bo'ladi. Shunday kilib, o'tkazgichlarning elektr zaryadlar harakatiga, ya'ni tokka ko'rsatadigan to'sqinlik elektr
qarshilik (R) deb ataladi
.
Qarshilikning o'lchov birligi
O'tkazgich simlarning qarshiligi quyidagi ifodadan aniqlanadi.
bu yerda, - simning solishtirma qarshiligi (Om x m) bo'lib, shu simning materialiga bog'liq.
S-simning ko'ndalang kesim yuzasi (mm2), l-simning uzunligi (m).
Elektr o'tkuvchanlik - elektr qarshilikka teskari bo'lgan kattalikdir.
G=
;