2-Mavzu: Diqqatning psixofiziologik indikatorlari va mexanizmlari Reja

N. N. Lange

• Jahon psixologiyasi faniga ozining "Irodaviy diqqat nazariyasi" degan kitobida (1893 yilda bosilgan) diqqatning nazariyasiga baqishlangan jamiki ishlarning xronologik tarzda turkumlarga (gurushlarga) ajratib xayrli ishni amalga oshirgan.

N. N, Langening nazariy muloshazalarini turkumlashtirish muammosi yuzasidan fikrlar

• P. Ya. Galperinning asarida ham keng joy ajratilgan ( P. Ya. Galperin, S. L. Kabilniskaya. Formirovanie (eksperimentalnoe) vnimaniya. M. : MGU, 1974). N. N. Lange diqqat muammosini olgan rivojlanish bosqichini sakkiz turkumga ajratgan holda tashlil qiladi va ularning har birini oVoronkasitish joiz. CH. SHerrington tomonidan belgilangan va akademik I.P. Pavlov tomonidan keng qostlogzgladi (baravar induktsiya) yoki miya ushbu sohasining tormozlanishi bilan almashinadi (ketma-ket induktsiya). Irradiatsiya hodisasi sodir bostlogzgmatiladi. Bu fiziologik jarayonlar diqqatni tazgladi. Chunki har qanday refleks organizmning tashqi ta'sirotga beradigan qonuniy javob reaksiyasidir.

• Diqqaming nerv-fiziologik asosida orientirovka yoki tekshirish deb ataladigan maxsus refleks yotadi. Bunday refleksni akademik I.P.PavIov maxsus ibora bilan "bu nima gap refleksi" deb ham ataydi. Ana shu refleks odatda organizmga toladi

Orientirovka yoki tekshirish refleksi

• diqqaming fiziologik asosi hisoblanadi, chunki bu refleks bosh miya yarim sharlarining pozgladi. Boshqacha qilib aytganda har bir daqiqada organizmga turli narsalarning ta'siridan hosil bozgda nisbatan kuchli (ya'ni optimal) qoalish manbaini yuzaga keltiradi.

• Bosh miya yarim sharlarining poladigan kuchli qoalish manbai nishatan uzoqroq saqlanib turadigan mustahkam qoalish bosti qismidagi optimal qoalish manbai tashkil qiladi", deb ta'kidlagan. Buni biz akademik I.P.Pavlovning quyidagi sorishimiz mumkin.

"Miya yarim sharlarining optimal qoalishga ega boladi va differensirovkalar muvaffaqiyatli ravishda paydo bozglgan joy ayni chogladi. Miya yarim sharlarining sust qoalgan boshqa qismlari bunday xususiyatga qobil emas. Ularning ayni chogzgstining bir joyida maydonga kelgan qoalish jarayonlari bosh miya postining ayrim bir joyida yuzaga kelgan tormozlanish jarayoni bosh miya pozglishiga olib keladi.

• Ayni shu paytda har bir onida miya pozgzglganda, degan edi I.P.Pavlov, uning ichidagi miya kolsa, agar miya yarim sharlarida optimal kuchli qoalish uchun eng yaxshi sharolt tugrinadigan bolom bir narsani ozgarib, turlanib, jimir-jimir qilib turgan yorug` narsani u yoqdan bu yoqqa yugurib qimirlab turganini va miya yarim sharining bu yorugrardik".