2 мавзу: Харажатларни туркумлаш ва ҳисобга олиш (4 соат)

Харажатларни туркумлаш ва ҳисобга олиш

Режа:

1. Харажатларни туркумлаш зарурлиги.

2. Харажатларни турли белгилари бўйича туркумлаш.

3. Заҳираларни баҳолаш мақсадида харажатларни туркумлаш.

4. Қарорларни қабул қилиш мақсадида харажатларни туркумлаш.

5. Режалаштириш ва назорат қилиш харажатлари

Харажатлар – бирон-бир мақсадга эришиш учун сарфланган барча ресурсларнинг пулдаги ифодаси.
1) фойдани аниқлаш (ўлчаш) ва товар-моддий заҳиралар таннархини баҳолаш;
2) фаолият кўрсаткичларини ходимлар ҳатти-ҳаракатлари ва жараёнларни назорат қилиш билан биргаликда режалаштириш ва ўлчаш;
3) маълумотлардан фойдаланувчилар томонидан тўғри бошқарув қарорларини қабул қилиниши.
Бухгалтерия ҳисоби тизимида харажатлар қуйидагилар учун ўлчанади ва маълумотлар тақдим қилинади:

• Маҳсулот учун қилинган харажатлар ва давр харажатари
• Бевосита (тўғри) ва билвосита (эгри) харажатлар

• Доимий ва ўзгарувчан харажатлар
• Релевант ва норелевант харажатлар

• Бартараф қилиниши мумкин бўлган ва бартараф қилиниши мумкин бўлмаган харажатлар
• Қайтарилмас харажатар

• Алтернатив харажатлар
• Инкремент (ўсиб борувчи) ва маржинал (чекланган) харажатлар

Харажатларнинг туркумланиши
Ноишлаб чиқариш хара-жатлари
Давр харажатлари
Сотиш харажатлари
тайёр маҳсулот ва хизматлар бўйича мижозларнинг буюртмаларни таъмин-лаш ва етказиб бериш бўйича барча харажатлар (мисол учун, комиссион тўловлар, реклама, савдо ускуналари эскириши, тайёр маҳсулотларни сақлаш ва етказиб бериш харажатлари)
Маъмурий харажатлар
Корхонани умумий бошқарув харажатлари (мисол учун, маъмурият ходимлари иш ҳақи, хизмат сафари харажатлари, маъмурй бино ва офис жиҳозлари эскириши)
Ишлаб чиқариш харажатлари
Маҳсулот таннархи
Ноишлаб чиқариш харажатлари
Давр харажатлари
Бухгалтерия балансида актив (товар-моддий заҳиралар) сифатида ҳисобга олинади ва релизациясидан кейин фойда ва зарарлар счетига (корхонанинг белгиланган давр учун фойда ва зарар ҳисоботида) харажат сифатида ўтказилади
Реализация қилинмаган
Фойда ва зарарлар счетида харажат сифатида ҳисобга олинади (корхонанинг жорий ҳисобот даври учун даромадлар ва харажатлар счетида)
Реализация қилинган
бу ерда:
y – х фаоллик даражасидаги умумий харажатлар;
a – давр учун умумий доимий харажатлар;
b – маҳсулот бирлигига тўғри келадиган ўзгарувчан харажат;
x – ишлаб чиқариш ҳажми ёки харажат омилининг миқдори.
Оддий регрессия тенгламаси

Маҳсулот бирлигига тўғри келувчи ўзга-рувчан харажат (b)	=	Харажатлар ўртасидаги фарқ
		Ишлаб чиқариш ҳажми ўртасидаги фарқ

Маҳсулот бирлигига тўғри келувчи ўзгарувчан харажатлар (регрессия тенгламасининг b элементи) қуйидагича аниқланади:
Эътиборларингиз
учун раҳмат!