2-mavzu: jismoniy tarbiya va sport menejmentining asosiy kategoriyalari reja

Hodimlar (personal)ni tanlash va joylashtirish prinsipi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida kadrlaтшi tanlash va joy-joyiga qo'yish prinsipi muhim ahamiyat kasb etadi. Bozor munosabatlari bosh­ qaruv kadrlariga qat’iy talablar qo‘yadi, ularning ishbilarmonlik sifatlari, ishlab chiqarish oldida turgan masalalami belgilaydi.
Jismoniy tarbiya va sport sohasida ushbu masala o‘ta dolzarb hisoblanadi.
Agentlar mustaqillik va erkinligi prinsipi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida agentlarsiz ish yuritishni tasavvur qilish qiyin, shuning uchun bozorda agentlar faoliyati iqtisodiy javobgarlik bilan bogiangan holda, birgalikda amalga oshishi kerak. Keyingi yillarda jismoniy tarbiya va sport sohasida ham agentlaming o‘mi kengayib borayapti.
Shaxsiy tashabbus prinsipi. Bozorda ishbilarmon, omilkor, shaxsiy foyda uchun harakat qiluvchi, tadbirkor kishilar faoliyat yuritishi kerak. Jismoniy tarbiya va sportda jamoa va jamiyat manfaatlariga shaxsiy manfaat va shaxsiy tashabbussiz erishib bo‘lmas!igini esdan chiqarmaslik lozim.
Javobgarlik va tavakkalchilik prinsipi, Tadbirkor o‘z faoliyati
uchun javobgar bo‘lishi, bunda ma’lum tavakkalchilik ham hisobga olinishi, ya’ni tadbirkoming o‘z huquq va majburiyatlari boMishi kerak. Jismoniy tarbiya va sport sohasida ushbu masala har qadamda uchraydigan o‘ta dolzarb mas’uliyat hisoblanadi.
Sport tovarlari ishlab chiqarish jarayonini boshlash, uni uzluksiz davom ettirish va ko‘zlangan natijaga yetishish vositalari: - (xodim)lar; - ishlab chiqarish vositalari, texnika; - xomashyo; - energiya; - transport.
Korxonadagi barcha turdagi zahiralami harakatga keltirib, maqsadga yo‘naltirirish menejmentning asosiy funksiyalari.
Funksiyalar faoliyat turlarini, subyektning boshqarish obyektiga aniq ta’sir qilish yo‘nalishlarini aks ettirishi.
Boshqaruv funksiyallari - ko‘p qirrali tushunchadir.
Boshqaruv funksiyallarini turkumlanishi: 1. Qo‘llanish va foydalanish miqyosiga qarab: - umumiy (asosiy) funksiyallar; - aniq funksiyallar. 2. Boshqarish faoliyati turlariga qarab: - iqtisodiy funksiyallar; - sotsial funksiyallar;
3. Obyektni qamrab olishiga qarab: - hududiy funksiyallar; - tarmoq funksiyallari.
4. Mehnat taqsimoti belgisiga qarab: - rahbaming funksiyallari; - ijrochining funksiyallari.
Jismoniy tarbiya va sport menejmentida asosiy ustuvor funksiyallar: - rejalashtirish; - tashkil etish; - muvofiqlashtirish va tartibga solish, yoki personalni o‘z xohishi bilan faoliyatga uyg‘otish; - nazorat va boshqalar.
Funksiyal - bu lotincha so‘z bo‘lib, biror kimsa yoki predmet, narsa (ish quroli)ning mehnat, faoliyat doirasi, vazifasi degan ma’nolami bildiradi. Menejment fimksiyasi faqat o‘z boshqaruv faoliyat doirasidagi vazifalami o‘z ichiga oladi. Vazifa esa menej­ ment boshqaruv faoliyati doirasida bo‘lgan va uning doirasidan tashqarida ham uchraydigan, amalga oshirilishi, hal qilinishi lozim bo‘lgan masala, erishilishi lozim bo’lgan maqsadni ko‘zda tutadi. Shuning uchun boshqarish funksiyasi deganda u yoki bu obyektni boshqarishga оid aniq vazifalami hal etishga qaratilgan bir turdagi ishlar majmui tushuniladi. Demak, boshqaruv muayyan funksiyalar orqali amalga oshiriladi. Masalan, ishlab chiqarish jarayonini boshlash, uni uzluksiz davom ettirish va ko‘zlangan natijaga etishish uchun: personal (xodim)lar; ishlab chiqarish vositalari; texnika; xomashyo; energiya; transport kabi ishlab chiqarishning boshqa moddiy ta’minot vositalari zarur bo‘ladi. Korxonadagi barcha turdagi zahiralarni bir-birlariga bog’lab, ularni harakatga keltirib, maqsadga yo‘naltirirish jarayonida menejmentning funksiyalari kelib chiqadi.
Funksiyalar faoliyat turlarini, subyektning boshqarish obyektiga aniq ta’sir qilish yo‘nalish!arini aks ettiradi. Boshqaruv funksiyalari - ko‘p qirrali tushunchadir. Shu sababli ularni muhim belgilar bo‘yicha turkumlarga ajratib o‘rganish zaruriyati tug‘iladi.
Boshqaruv funksiyalarini quyidagicha turkumlash mumkin:

• Qo’llanish va foydalanish miqyosiga qarab: - umumiy (asosiy) funksiyalar; - aniq funksiyalar.
• Boshqarish faoliyati turlariga qarab: - iqtisodiy funksiyalar; - sotsial funksiyalar; - ma’naviy-ma’rifiy funksiyalar; - tashkiliy funksiyalar.
• Obyektni qamrab olishiga qarab: - hududiy funksiyalar; - tarmoq funksiyalari.
• Mehnat taqsimoti belgisiga qarab: - rahbarning funksiyalari; - ijrochining funksiyalari.

Boshqaruv funksiyalarining mohiyati, tasnifi va mazmunini o'rganish boshqaruvning butun jarayonini tartibga solib turish uchun zarurdir, chunki yuqorida ta’kidlaganidek, boshqaruv mazmuni jarayon sifatida uning funksiyalarida namoyon bo‘ladi. Menej­mentda, jumladan, jismoniy tarbiya va sport menejmentida ham quyidagi asosiy (umumiy) funksiyalarga ustuvorlik beriladi: - rejalashtirish; - tashkil etish; - muvofiqlashtirish va tartibga solish, yoki personalni o‘z xohishi bilan faoliyatga uyg‘otish; - nazorat.
Boshqarish faoliyatining turlariga ko‘ra, funksiyalar quyida­ gicha bo‘ladi:
Boshqarishning iqtisodiy funksiyalari, ya’ni mablag‘larning doiraviy aylanishini amalga oshishi, mahsulot ishlab chiqarish, xizmatlar ko‘rsatish, marketing xizmatini uyushtirish va h.k.

Marketing - bu inson ehtiyoji va talablarini ta’minlash va foyda olish maqsadida bozor bilan amalga oshadigan, tovarlar sotilishini ta’minlash, ayirboshlashni tezlashtirishga qaratilgan faoliyat.
Masalan, marketing korxonaning asosiy funksional tizimi sifatida tovami qayta ishlash, bozorni tahlil etish, kommunikatsiyani yo‘lga qo‘yishni, taqsimlashni tashkil etish, baholami belgilash, servis xizmatini rivojlantirish bilan shug‘ullanadi, bular o‘z navbatida albatta boshqaruv funksiyalariga ta’sir etadi.
Menejmentning rejalashtirish funksiyasi - bu ijodiy loyiha- lashtirish, korxona istiqbolini, iqtisodiy sistemani belgilash hamda barcha zahiralami bir-biriga bog‘lagan holda ish tartibini aniqlash.
Rejalashtirish barcha xo‘jalik subyektlari strategiyasida o‘z aksini topadi.
Menejmentning tashkil etish funksiyasi - bu texnik, iqtisodiy, ijtimoiy va boshqarish sistemalarini tartibga va harakatga keltirish.
Menejmentda tashkil etish funksiyasi, avvalo, eng maqbul tashkiliy tuzilmalar qurish, moddiy, mehnat, moliyaviy zahiralardan samarali foydalanish, boshqarish tizimlari orasidagi munosabatlami uyushtirish.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT