2-mavzu: kimyoviy texnologiyada xom ashyo va uni boyitish usullari reja: Xom ashyo va uning turlari

Mahsulotning sifati, mahsulotning sifati va uning ahamiyati. Mahsulot sifati shu mahsulotning vazifasiga ko’ra uning foydalanishga yaroqliligini belgilovchi xususiyatlar yig’indisidir. Boshqacha qilib aytganda mahsulot sufati deganda, butun jamiyat mafaatlari bilan belgilanadigan talablarni qondirish tushuniladi. Mahsulot sifatini oshirishga qaratilgan chora tadbirlar kompleks bo’lishi hamda birlamchi xom ashyo materiallar sifatini yaxshilashi, texnologiyani takomillshtirishni tayyor mahsulotni soz darajaga yetkazish va uni iste’mol qilish uchun tayyorlash operatsiyalarining rolini oshirishni qamrab olish kerak. Mahsulotning miqdori va sifati o’zaro dialektik bog’liqdir. Yuqori sifatli mahsulot sifatsiz tayyorlangan mahsulotga nisbatan jamiyat ehtiyojlarini yuqoriroq darajada qondirishga qodir. Demak, mahsulot sifatini yaxshilash ishlab chiqarish hajmini qo’shimcha xarajatlarsiz oshirishdir.

Sanoatda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifatini uning umumiy va maxsus ko’rsatkichlar yig’indisi bilan belgilanadi. Umumiy ko’rsatkichlarga quyidagilar kiradi:

1. Mahsulotning belgilangan standartlarga muvofiqligi;

2. Me’yoriy ishlab chiqariladigan mahsulotga mos keladigan me’yor ko’rstkichi;

3. Umumiy ko’rsatkichlarga yaroqli mahsulotlarning sifati bo’yicha korxona tomonidan olingan reklamatsiyalar soni kiradi;

Sanoat mahsulotining sifatiga tarmoqning xususiyatiga qarab ko’pincha umumiy ko’rsatkichlar emas, balki spetsifik ko’rsatkichlar bilan belgilanadi. Spetsifik ko’rsatkichlarga quyidagilar kiradi:

1. Chidamlilik – mahsulot yoki buyumning chidash vaqti;

2. Pishiqlik – bu mahsulotning muayyan foydalanish sharoitlarida belgilangan muddatgacha yaxshi ishlashi va foyda berishi;

Ta’mitga muhtojligi – bu mahsulotni tiklashga muvofiqlik belgisi. Mehnat vositalarining sifatini aniqlash uchun vazni va ko’p metall talab qilishi, mehnat vositalarining gabarit o’lchami, haroratga, agressiv muhitga, zarbga pishiqligi va chidamliligi kabi bir qator ko’rsatkichlar ishlatiladi. Mehnat buyumlarining sifatini aniqlash ushun quyidagi spetsifik ko’rsatkichlar ishlatiladi:

• 
  Mexanik xususiyati – buyumning puxtaligi, shakli, profili va o’lchami;
  
• 
  Fizik xususiyati – namligi, issiqlik o’tkazishi va hokazo;
  
• 
  Kimyoviy xususiyati – kimyoviy tarkibi kimyoviy reaksiyalarga kirishish xossasi;
  

Mahsulotning sifati jarayonlarning mexanizatsiyalashtirilganlik va avtomatlashtirlganlik darajasiga, boshlang’ich materialarning sifatiga, texnologik usullarining mukammaligiga, mehnatning ilmiy asosda tashkil etilganligiga va ishlab chiqarishning umumiy madaniy ko’rsatkichlariga bog’liq. Mahsulotning sifati faqat ishlab chiqarish omillari bilan emas, balki iqtisodiy omillar bilan ham aniqlanadi. Mahsulotning sifatini uning tannarxini oshirish hisobiga yaxshilash yoki aksincha mahsulot tannarxini kamaytirish uning sifatii pasaytirish hisobiga erishishga mutlaqo yo’l qo’yib bo’lmaydi. Mahsulotning sifatini yaxshilash omillaridan biri fan va texnikaning eng yangi yutuqlaridan to’la foydalanishdan iborat. Xom ashyo va tayyor mahsulotning sifati mo’tadil bo’lishi kerak. Mahsulotning mo’tadilligi ishlab chiqarish jarayonida uning transportirovka qilishda, saqlash va uni foydalanish vaqtlarida vujudga keladi.