2-mavzu: Kompyuter tarmoqlari va ularning turlari Kirish. Tarmoqlar – maqsad va vazifalar Ma’lumotlarni uzatish. Tarmoq turlari

7. Tarmoq komponentalari 

---

 

Har bir server va har bir ishchi stansiya tarmoq kartalari  bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak (bundan 

istisno: nul – modem – kabeli Mini - tarmoqlar). 

Interfeyslarni  montajini  to‘g‘riligini  nazorat  qilish  uchun  tarmoq  kartasi  kerak.  Bundan  tashqari 

jo‘natish  va Tarmoq  xabarlarni olish  uning  vazifasiga  kiradi. Tarmoq  kartasiga  barcha  kommunikatsion 

protokollar to‘liq integrallashgan. Shunday qilib, tarmoqga ulangan har bir ishchi stansiya yo‘qotmasdan, 

ish unumdorligini oshiradi. Tarmoqga masala paydo bo‘lishi bilan, chop etish to‘g‘risida bo‘ladimi, хаbаrni 

yuborishmi, yoki dasturni ishga tushirishmi shunda tarmoqli karta ishga tushib ketadi. Har bir so‘roq yoki 

xabar tarmoqli karta orqali tarmoqga yuboriladi va oluvchini qidirish boshlanadi. 

Tarmoqli karta tarmoq kabeldan uzatish uchun ma’lumotlarni tayyorlaydi, ma’lumotlarni jo‘natadi va 

qabul qiladi, kompyuter va tarmoq o‘rtasida ma’lumotlar oqimini boshqaradi. 

Ma’lumotlar SHKda shina ma’lumotlariga o‘tkaziladi, ya’ni parallel oqim ma’lumotlardan oddiy bitli 

oqimga  va  teskarisiga  o‘zgartirilish  bo‘lishi  kerak.  Tarmoqli  kabel  bo‘yicha  ma’lumotlar  ketma-ket 

uzatiladi. 

Medium access controll (MAC) – muxitga kirishni boshqarish. 

Har bir tarmoqli karta tarmoqdа identifikatsion adresga (“MAS-Adres”) ega bo‘lishi kerak. U kartada 

saqlanadi va turg‘un bo‘ladi, ya’ni gap tarmoqli kartaning seriyali raqami to‘g‘risida ketayapti. 

Adres 48 bitlardan iborat bo‘lib va 6 o‘n olti richli sonlar ko‘rinishida taqdim etilgan, masalan 44-45-55-

56-00-1А. o‘n olti tizimli raqamlarning birinchi uchtasi – bu ishlab chiqaruvchini kodi, qolganlari ichki kodlash 

uchun ishlatiladi.  

Tarmoq  kartasi  SHKni  bo‘sh  stoliga  o‘rnatiladi.  Kompyuter  yoqilganidan  keyin  Windows  ishga 

tushirilganda  avtomatik  ravishda  tarmoq  kartasini  tanlash  kerak.  Yoki  Windows  –  CD,  yoki  disketadan 

drayverni  o‘rnatish  kerak.  Kartani  ishlab  chiqaruvchisidan  qa’tiy  nazar  Windows  ni  identifikatsiyalash 

(o‘xshatish)  vaqtida  Realtek  –  tarmoqli  kartani  ko‘rsatadi.  Bu  eng  ko‘p  fоydаlаnilаdigаn  chastotani 

nomlanishi,  nomsiz  kartalar  deb  ataluvchi  va  shuning  uchun  u  to‘g‘ri.  Menyudan  kartani  turi  va  ishlab 

chiqaruvchisini  tanlab  olish  mumkin.  Ammo  Windowsda  joylashgan  drayver  eskirgan  va  ba’zan 

muammolar  tug‘diradi.  Shu  tufayli  eng  yaxshisi  tarmoq  kartasiga  qo‘shib  beriladigan  drayverdan 

foydalanish kerak. Juda bo‘lmaganda aktual drayverni ishlab chiqaruvchini Web-betida topish mumkin. 

Kompyuter  qayta  yoqilgandan  keyin  drayver  ishlayotganligini  va  kerakli  resurslarni  Windows 

taqsimlaneganligini tekshirish kerak. Tarmoqli kartani siz shunday topasiz: < tizim> qurilmalar 

menedjeri>>.  “Tarmoqli  kartalar”  G‘urilma  sinfida  sizning  kartangiz  ham  bo‘lishi  kerak,  ammo  sariq 

undukli belgisisiz. Agar unduk belgisi bo‘lsa,  <rеsursы>> ni tekshiring, karta tarqatib bo‘lingan 

uzilidigan  signallarga  (Interupts)  va  kirish/chiqish  adreslarga  dostup  (kirish)  bormikin?  Agar  bo‘lsa, 

<>  ajratib  tarmoqli  kartani  va  shelknuv  po,  <>  Windows  –  da 

ma’lumotlarni  manual  o‘zgartirish  kerak.  Keyin  <>  chop  etib  bosish  kerak.  Agar 

<>  maydonida  <>  belgisi  bo‘lmasa  sozlash  o‘zgaradi.  Bunday  holatda 

<> menyudagi punkti berkitilmagan. Ancha eskirgan ISA – kart modellarida 

to‘xtatilgan  signalni  yoki  kirish/chiqish  adreslarini  beriladigan  disketada  joylashgan  faqat  dasturlar 

yordamida o‘zgartirish mumkin. 

Bunday  holatda,  yuqorida  bayon  etilganidek,  kartaga  kiritilgan  o‘zagartirishlarni  Windows  ga  ham 

kiritish kerak. 

Ammo sariq unduk belgisi noto‘g‘ri drayver o‘rnatilganda ham paydo bo‘lishi mumkin. 

Barcha shina tizimlarini ko‘zdan kechirib chiqamiz, shuni nazar-da tutish kerakki hamma holatlarda 

tarmoqli  kartalar  uchun  РС1-shina  relevantli  bo‘ladi.  Zamonaviy  barcha  tarmoqli  kartalar  –  bu  РС1  – 

kartalaridir. 



 ISA – shina (Industry Snandard Architecture, XT-shina, AT-shina, 16 Bit). 



 EISA – shina (Exteded ISA yoki Enhabced ISA) 



 IBM MicroChannel, MCA shina (MicroChannel Architecture, 1987) 



 VL – shina (VLB, VESA lokal shina, 1993) 



 PCI – shina (Peripheral Component Interconnekt, 32 Bit / 64 Bit, 1994) 



 AGP – shina (Advanced Graphics Port, Asselerated Graphiecs Port)