2-mavzu. Korxonalarning tashkiliy-xuquqiy shakllari

Korxona biznes - rejasining mohiyati, tuzilishi va 
vazifalari 
Tadbirkorlik faoliyatini rejalashda, xorijda biznes - reja keng qo’llaniladi, 
amaliyot esa shunga asoslangan. Biznes - rejani ishlash tartibi va tarkibi qat’iy 
chegaralanmagan, u asosan moliyaviy iqtisodiy faoliyatda yutuqlarga erishishga 
mo’ljallangan bo’ladi. 
Biznes - reja 3 – 5 yilga tuziladi. Birinchi va ikkinchi yillar uchun 
topshiriqlar kavrtallarga bo’lingan holda, uchinchi yildan boshlab esa yillik 
ko’rsatilishi mumkin. 
Jahon amaliyotida biznes rejalarning 5 bo’limdan, to 18 bo’limgacha 
variantlari mavjud. 
Biznes rejalar ikki xil maqsadga tuzilishi mumkin. Birinchidan, investorlar 
uchun ya’ni, loyihani amalga oshirish jarayonida tadbirkorning shaxsiy mablag’lari 
yetarli bo’lmasligi mumkin. Bu holatda ular mulkdorlarning bo’sh mablag’laridan 
foydalanishga majbur bo’ladi. Loyihaning samarasi biznes rejalarda asoslangan 
bo’ladi. Bunday biznes rejalar nisbatan qisqa bo’lib, korxonaning nozik 
tomonlarini o’zida to’la aks ettirmaydi. 
Ikkinchidan – korxona rahbarlari uchun tuziladi. Bu biznes rejalar oldingiga 
nisbatan kengroq ma’noni anglatadi. Ishlab chiqarishdagi muhim masalalarga ham 
ehtibor beriladi. 
Biznes rejani tayyorlashda quyidagi shartlarga diqqat qaratilishi kerak: 
1. Biznes reja qoliplashgan bo’lishi kerak, tarkibi va tashqi ko’rinishiga xukm 
chiqarish, tadbirkorlar vazifasiga kiradi. Bu xujjat tezda tushunish va foydalanish 
uchun yetarli darajada bo’lishi kerak. 
2. Biznes reja boblarga bo’linishi kerak. Albatta birinchi bo’limda
tadbirkorlik ishi va maqsadi vazifasi yoritilishi kerak. Biznes reja shunday tuzilishi 
kerakki, har qanday investor uni qiziqtiruvchi bo’lim, qism punktlarini oson 
topishi kerak. Ushbu maqsadda har bir bo’lim va boblarda kerakli vazifalar ko’zda 

---

to’tilishi kerak. Berilgan ma’lumot ktarli, to’liq va ko’rinuvchan, qabul qilish 
osonlashishi uchun jadvallar, sxemalar, diagrammalar, profillardan foydalanilishi 
zarur.
3. Biznes - reja ob’ektiv baholanishi kerak. Hammadan ham buni tadbirkor 
jamoalarni barcha a’zolari bilan tanishtirish kerak. Hisobchi yoki bosh hisobchi 
moliyaviy hisoblarni sinchiklab tekshirishi kerak. Imkoniyatiga qarab biznes rejaga 
xulosani auditor berishi zarur. Boshqa so’z bilan aytganda, xech bir potentsial 
investor biznes rejadan qandaydir xato topa olmasligi ehtibor beriladi.
4. Biznes rejaning tarqalib ketishini nazorat qilishi zarur, chunki u biznesda 
tadbirkorlar yoki tadbirkorlar guruhini ichki sir axborotlaridan tashkil topadi. 
SHuningdek har bir nusxasi nomerlanadi. Har kanday holatda ham potentsial 
investor bilan birinchi marta topishganida, unga qisqa ma’lumot yoki berilgan 
hisobot va agar investor o’zini qiziqishini bildirsa, shu taqdirda unga detallashgan
rejani ko’rsatish mumkin.