2-Mavzu: Mehmonxonalar tasniflanishi

Shinamlik darajasi - kompleks mezon. U quyidagilardan tarkib topadi: 
- nomerlar fondining holati: nomerlar maydoni (m2), bir o‘rinli (bir xonali), ko‘p 
xonali nomerlar, apartament nomerlarning ulushi, kommunal qulayliklarning mavjudligi va h.k.; 
- mebel, inventar, sanitariya-gigiyena ashyolari va sh.k.ning holati; 
- ovqatlanish korxonalari: restoranlar, qahvaxonalar, barlar va h.k.ning mavjudligi 
va holati; 
- binoning, unga keladigan yo‘llarning holati, mehmonxonaga yondosh hududning 
obodonlashtirilganligi; 
- axborot bilan ta’minlash va texnik jihozlash, shu jumladan telefon, yo‘ldosh 
aloqasi, televizorlar, muzlatgichlar, mini-barlar, mini-seyflar va h.k.ning 
mavjudligi; 
- ayrim qo‘shimcha bepul va pullik xizmatlar ko‘rsatish imkoniyatining mavjudligi. 
Sanab o‘tilgan mezonlar hozirgi kunda dunyoda mavjud bo‘lgan barcha 
mehmonxonalarni tasniflash tizimlarida qo‘llaniladi. Bundan tashqari, xodimlarga va 
ularning tayyorgarligi: ma’lumoti, malakasi, yoshi, sog‘lig‘i, chet tillarni bilishi, 
tashqi ko‘rinishiga ham bir qancha talablar qo‘yiladi.
Hozirda jahonda ma’lum 30 dan ortiq tasniflash tizimlari zamirida shinamlik 
darajasi yotadi. Ular orasida quyidagi tasniflash tizimlari ayniqsa keng tarqalgan: 
 Yevropa tasniflash tizimi yoki «yulduzlar» tizimi. Fransiya milliy tasniflash 
tizimi asosida tuzilgan. Uning zamirida mehmonxonalarni 1 dan 5 yulduzgacha 
bhlgan toifalarga ajratish yotadi. Bunday tizim Fransiya, Avstraliya, Vengriya, 
Misr, Rossiyada va boshqa bir qancha mamlakatlarda qo‘llanadi; 
 harflar tizimi (A, V, S, D). Gresiyada qo‘llanadi; 
«tojlar» tizimi. Buyuk Britaniyada amal qiladi; 
 hind tizimi. 
Rivojlanayotgan mamlakatlarda mehmonxonalarni tasniflashning hind tizimi 
ayniqsa keng tarqalgan. Bu tizim ham mehmonxonalarni besh toifaga: «bir yulduzli», 
«ikki yulduzli», «uch yulduzli», «thrt yulduzli», «besh yulduzli» toifalarga ajratishni 
nazarda tutadi. Bu toifalarni maxsus komissiya ballar bo‘yicha baholash asosida 
belgilaydi. Ma’lum toifa mehmonxonalariga tizim tomonidan qhyilgan talablar 
ballarda baholanadi. Bunda har bir band bo‘yicha mumkin bo‘lgan maksimal baho 
belgilanadi. Komissiya hz ixtiyoriga khra tasniflash talablarida nazarda tutilmagan 
har qanday qo‘shimcha xizmatlar uchun 15 ballgacha baho qo‘yishi mumkin. 
Muayyan toifani olish uchun mehmonxona ayni toifa uchun belgilangan ballarning 
minimal miqdorini to‘plashi lozim. Bunda har bir band bo‘yicha to‘plangan ballar 
miqdori maksimal bahoning 50% dan kam bo‘lmasligi kerak. Ammo oxirgi shart 
alohida hollarda komissiya tomonidan bir yoki ikki band uchun majburiy emas deb 
topilishi mumkin, basharti mehmonxona bungacha ballarning zarur minimal 
miqdorini to‘plagan bo‘lsa. Mehmonxonalarni tasniflashning hind tizimi umumiy 
ovqatlanish korxonasini «restoran» toifasiga kiritish uchun zarur talablarning alohida 
ro‘yxatini o‘z ichiga oladi. Bu toifaga mansub deb topishlari uchun umumiy 
ovqatlanish korxonasi ham ballarning minimal miqdorini hamda har bir band 
bo‘yicha ballar maksimal miqdorining kamida 50% ni to‘plashi lozim.
Misol. «1 yulduz» toifasi: bu toifaga mansub mehmonxona yaxshi hududda, 
mehmonxona uchun yaroqli binoda joylashgan bo‘lishi kerak (maksimal baho 15 
ball); mijozlar bilan aloqa qiluvchi xodimlar ingliz tilini ish uchun zarur hajmda 
bilishi kerak (maksimal baho 5 ball) va h.k. «2 yulduz» toifasini olish uchun 150 ball, 
«3 yulduz» uchun – 210 ball, «4 yulduz» uchun – 250 ball, «5 yulduz» uchun – 290 
ball to‘plash kerak. Har bir davlatda mehmonxonalarni tasniflash mezoni – shinamlik 
darajasi har xil tushuniladi. Mana shu holat, shuningdek davlatlarning madaniy-
tarixiy va milliy an’analari bilan belgilangan bir qancha omillar jahonda 
mehmonxonalarning yagona tasnifini joriy etishga monelik qiladi. Jahon turistik 
tashkiloti (JTT), Yevropa hamjamiyati Mehmonxona va restoran sanoati qo‘mitasi, 
Xalqaro mehmonxonalar uyushmasining bu yo‘nalishdagi faoliyati hozircha samara 
bermayapti. JTT faqat joylashtirish vositalarining standart tasnifini taklif etgan. Bu 
tasnifda mehmonxonalar va shunga hxshash korxonalar to‘rt katta guruhdan biriga 
kiritiladi (6-sxema). Yevropa mehmonxonalar bozorida Yevropa hamjamiyati 
Vazirlar 
Kengashi 
tomonidan 
1986 
yil 
23 
dekabrda 
qabul 
qilingan 
standartlashtirilgan axborot yagona tizimi amal qiladi. Bu tizim ko‘p sonli 
piktogrammalar – shartli rasmlardan iborat (2-rasm). Standartlashtirilgan axborot 
tizimining maqsadi turistlar Yevropa bo‘ylab sayohat qilishlarini, joylashtirish 
korxonalari bilan bog‘liq yo‘lko‘rsatgichlar, kataloglar, prospektlarni o‘qishlari va 
tushunishlarini yengillashtirishdan iborat. Bu tizim juda qulay bo‘lib, bir qancha 
ustunliklarga ega. U ob’ektiv, informativ, uni boshqarish oson, adashtiradigan 
talqinlar qo‘llanishiga yo‘l qo‘ymaydigan iste’molchilarning manfaatlarini himoya 
qilish bo‘yicha amaldagi qonun hujjatlari yordamida nazorat qilinadi.