2-mavzu: Morfologiya grammatikaning so‘zturkumlari va shu turkumlarga xos kategorial, nokategorial shakllar tizimini, so‘zning birikish vaqtidagi o‘zgarishini tekshiradigan bo‘limi ekanligi. So‘zning morfologik tuzilishi so‘z shaklining qismlaridan iborat

Shakl yasovchi qo’shimchalar o’zakka qo’shilib, ma’noni biroz o’zgartiradigan, qo’shimcha ma’no orttiradigan, lekin yangi so’z yasamaydigan 

qo’shimchalardir. Bular so’zlarni bir-biriga bog’lash vazifasini bajarmaydi, balki 

kichraytirish, erkalash, chegaralash, kamlik, oshirish, kuchaytirish, gumon, taxmin 

kabi ma’nolarni ifodalaydi: uycha, kitoblar, kattaroq, ozgina, yurib, onajon, bura, 

oqarinqiradi, chayqa, tepkila.  

Qo’shimchalar tuzilishiga ko’ra 2 xil bo’ladi:  

1. Sodda qo’shimchalar boshqa qo’shimchalarga ajralmaydi: aqlli.

2. Murakkab qo’shimchalar kamida ikkita qo’shimchaning qo’shilishidan hosil bo’ladi: dehqonchilik, odamgarchilik, yordamlash. 

   O’zakka so’z yasovchi qo’shimcha qo’shilishidan hosil bo’lgan qism negiz 

deyiladi: paxtakorlarga, gulzorda, bilimlilar.  

Shuni aytish kerakki, so’zning morfoemik tarkibi deganda uning o’zak va 

qo’shimchalardan iboratligi nazarda tutilsa, morfologik tarkibi  deganda so’zning 

negizi va shakl yasovchi, so’z o’zgartiruvchi qo’shimchalar nazarda tutiladi.  

Turli usullar yordamida  so’z hosil qilinishi so’z yasalish deb ataladi. So’zlar 

asosan besh xil usul bilan yasaladi:

1. So’z yasovchi qo’shimchalar bilan yasaladi. 

2. So’zlarni qo’shish bilan yasaladi.    

3. So’zlarni qisqartirib yasaladi.

4. Bir turkumdan boshqa turkumga so’z o’tishi yordamida yasaladi.

5. So’zlarni takrorlash yordamida. 

4.