2 ning oʻninchi darajasi 1024 ga teng, u bir kilobaytni tashkil etadi

2. CASE-texnologiyasi (Computer – AidedSystem Engineering), 
dasturiy ta‟minot tizimlarini tahlil qilish, loyihalash va yaratish 
usullarini ifodalaydi va axborot tizimlarini ishlab chiqish va joriy etishni 
avtomatlashtirish uchun moʻljallangan. 
Toʻgʻridan-toʻgʻri protsessor tomonidan bajariladigan yagona til bu 
mashina tili ("mashina kodi" deb ham ataladi). Yuqorida aytib 
oʻtilganidek, dastlab, barcha dasturchilar mashina kodidagi har bir 
mayda detallar orqali ishladilar, ammo endi bu qiyin ish endi 
bajarilmayapti. Buning oʻrniga dasturchilar asosiy kodni yozadilar va 

---

22 
kompyuter (birozdan keyin muhokama qilinadigan kompilyator, 
assembler yoki interpretator yordamida) uni bir yoki bir necha 
bosqichda barcha tafsilotlarini aniqlab, maqsad protsessorda bajarishga 
tayyor boʻlgan mashina kodiga aylantiradi. Biroq, ba‟zi tillarda, 
mashina kodi oʻrniga, bayt-kod (byte-code) deb ham ataladigan ikkilik 
"virtual mashina" kodi hosil boʻladi. Ushbu yondashuv Forth, Lisp, 
Javada qoʻllaniladi. 
Endi biz "dasturlash" tushunchasi haqida ozgina ma‟lumotga ega 
boʻlsak, dasturlarni yaratish jarayonining texnik qismiga oʻtishimiz 
mumkin. Bular, albatta, dasturlashning texnik (apparat) vositalaridir - 
avtomatlashtirilgan tizimlarning elektr, elektron va mexanik tarkibiy 
qismlari majmui ularning texnik ta’minotini tashkil etadi (bu 
avtomatlashtirilgan tizimlar uchun dasturiy ta‟minotdan farqli oʻlaroq). 
Masalan, elektron hisoblash mashinasi (EHM) yoki kompyuter bu 
elektronikadan foydalanishga asoslangan va axborot muammolarini hal 
qilish jarayonida ma‟lumotlarni avtomatik yoki avtomatik ravishda 
qayta ishlashga moʻljallangan apparat va dasturiy ta‟minot toʻplamidir. 
Dasturlash tili haqida tushuncha. Kompyuter bilan ishlash 
jarayoni dasturni, ya‟ni aniq belgilangan buyruqlar toʻplamini aniq 
belgilangan tartibda bajarishdan iborat. Koʻrsatmaning nol va birdan 
iborat boʻlgan mashina shakli markaziy protsessor tomonidan qaysi 
harakatni bajarishi kerakligini koʻrsatadi. Bu shuni anglatadiki, 
kompyuterga uning bajarishi kerak boʻlgan harakatlar ketma-ketligini 
aytib berish uchun tegishli buyruqlarning ikkilik kodlari ketma-ketligini 
koʻrsatishingiz 
kerak. 
Mashina 
kodlari 
dasturlari 
minglab 
koʻrsatmalardan iborat. Bunday dasturlarni yozish qiyin va zerikarli. 
Dasturchi har bir dasturning nollari va ikkilik kodlari kombinatsiyasini 
hamda uni bajarishda foydalaniladigan ma‟lumotlar manzillarining 
ikkilik kodlarini eslab qolishi kerak. Insonning tabiiy tiliga yaqinroq 
boʻlgan biron bir tilda dastur yozish va kompyuterga ushbu dasturni 
mashina kodlariga oʻtkazish ishlarini ishonib topshirish ancha osonroq. 
Dasturlarni yozish uchun maxsus ishlab chiqilgan tillar - dasturlash