2 qism IV. Tarjimaning leksik muammolari kontekst va uning tarjimadagi ahamiyati

1
iq ekvivalentga ega bo‘lgan 
hisoblanadi. Bunday so‘zlar sirasiga odatda atoqli otlar, geografik
§2. Leksik birliklar tarjimasi

---

va jo y nomlari, korxona, tashkilot, muassasa, idora, kema va 
mehmonxona nomlari va shu kabilar kiradi. Ekvivalentlar aksariyat 
hollarda monosemantik, ya’ni bitta m a’noga ega boMgan so‘zlardir.
kelsa, bunda biz qisman ekvivalentlar haqida fikr yuritishimiz lozim. 
Tarjima nazariyasida qisman ekvivalentlarning uch turi ham ajratiladi. 
Bunga sabab bir tilda boshqa tilga to ‘g ‘ri keladigan, ekvivalentdan 
у 
tashqari yana bir nechta so‘z m a’nolaridan iborat bo‘lishi mumkin. 
Mazkur ko‘p m a’noli so‘zning bittasi ekvivalent, qolganlari esa / Ь | 
qo'shim cha m a’no sifatida namoyon bo‘lad£ M asalan, ingliz tilidagi 
ko‘p m a’noli “cover” so‘zini oladigan bo‘lsak, u o ‘zbek tilidagi 
“yopm oq”, “solmoq”, “to ‘shamoq”, “ustiga yozmoq”, “bekitib 
(yopib) qo‘ymoq”, “yashirmoq” hamda “(matbuotda, maqolada) 
yoritmoq” m a’nolariga ega.
У  (^Sem antik munosabatning ikkinchi varianti qisman ekvivalent 
so‘zga to ‘g ‘ri keladigan m a’noning kesishishi hodisasi. Bu degani 
ikki tildagi muayyan so‘z bir xil m a’no yoki m a’nolarga ega bo‘lishi 
mumkin va shunday bo‘lsa ham ayni paytda ularning bir-biriga to ‘g ‘ri 
kelmaydigan m a’nolari ham bo‘lishi mumkin. S o‘zning bu m a’nolari 
turlicha bo‘lishiga asliyat va tarjima tillari turli oilalarga mansub 
^ 
boMganligi, o‘zlashtirilgan so‘zlar boshqa tillardan olingani va 
boshqa bir qator lingvistik va ekstralingvistik omillar sabab bo‘ladi. ( f 1 
Masalan, ingliz tilidagi “ball” 1 va “ball”2 omonim so‘zlam i oladigan 
bo‘lsak, quyidagi farqlarni ko‘rish mumkin: “balP’l “koptok, to ‘p” 
va ball
”2
“bal (raqs kechasi)”. 
0
‘zbek tilida “bal” so‘zi faqat raqs 
manosiga ega. Demak, bu so‘zlami muqobilini topish kontekstning 
ahamiyati katta.
r''*M unosabatlam inguchinchi varianti eng murakkab ekvivalentlar 
turiga kiradi. Gap shundaki, turli xalqlar ob’yektiv reallikni turlicha 
qabul qiladi va uni tilda turlicha, o ‘ziga xos ravishda aks ettiradi.Л 
, 
M a’ lumki, ingliz tilida “qo‘l” tushunchasini ifodalashni bir necha tuff~