2 qism IV. Tarjimaning leksik muammolari kontekst va uning tarjimadagi ahamiyati

1
^
mavjud. 
0
‘zbek tilida “qo‘l” tushunchasi bitta so‘z bilan ifodalanadi.
Ingliz tilida “hand” so‘zidan tashqari bu tushunchani tilda ifodalash 
uchun yuqorida ko‘rsatilgan so‘z bilan birga ayni paytda “arm” so‘zi
asliyatdagi so‘zga tarjima tilida bitta so‘z qisman to ‘g ‘ri

---

ham ishlatiladi. Bundan tashqari “hand” so‘zi ko'chm a m a’noda 
ham q o ilanad i va ular ham o ‘zbek tilidagi ko‘chma m a’nolarning 
aksariyatga to ‘g ‘ri kelsa ham, farq qiladigan jihatlari ko‘p. Xuddi shu 
narsaning teskarisi o ‘zbek tilida kuzatiladi. 
0
‘zbek tilidagi “amma, 
xola” so‘zlariga “aunt”, “tog‘a, amaki” so‘zlariga “uncle”, “olcha, 
gilos” so‘zlariga “cherry” kabi bitta so‘z to ‘g ‘ri keladi.
Uchinchi guruhga tegishli so‘zlar tarjimasi alohida e ’tiborga 
molik, chunki shu va shu kabi so’zlar tarjima jarayonida muammolar 
( 
tug‘djradL)Masalan, They both married their cousins gapini tarjima 
^ qiladigan bo‘lsak muammo paydo boMadi.Tarjimada muammo 
tug‘diradigan so‘z “to marry” fe’li bo‘lib, uning ikkita m a’nosi bor. 
Birinehi m a’nosi “uylan(tir)moq”, “turmushga chiq(ar)moq” tarjima 
uchun ikkinchi muammoli so‘z “cousin”dir. Uning o ‘zbek tilidagi 
m a’nosi “jiy an ” . Bu yerda tabiiy savol tug‘iladi gap qanday jiyan 
haqida borayotganini aniqlab olishimiz lozim. Ingliz tilida o ‘g ‘il 
jiyan va qiz jiyan uchun bitta “cousin” so‘zi qoMIanadi: o ‘g ‘il jiyan 
(cousin), qiz jiyan (nephew). YUqorida berilgan gapni tarjim a qilish 
juda mushkul. Buning uchun kontekstni bilish lozim. Koniekstsiz bu 
gapni o ‘zbek tiliga tarjima qilib bo‘lmaydi.
У p ^ is m a n ekvivalent bo‘lgan so‘zlar orasidan eng to ‘g ‘risini 
tanlash tarjimaning diqqat markazidagi hal etish zarur bo‘lgan dolzarb 
muammolaridan biri sanaladi. Bu tarjimada ekvivaienti (muqobili) 
bo‘lmagan so‘zlar tarjimasiga bevosita aloqadordir. Bu so‘zlar 
sirasiga boshqa davlatlarda qoMlanmaydigar. ismlar, geografik va 
joy nomlari hamda xos so‘zlar kiradi. Xos so'zlar tarjima nazariyasi 
adabiyotida realiylar sifatida qo‘llaniladi. Bunga, bir tomondan, 
ingliz tilidagi lobby, muffin, drugstore, ikkinchi tomondan o'zbek 
tilidagi tandir, somsa, qiz uzatish, uloq va shu kabi tushunchalar 
k ira d i^