2. Sirt qatlamning shakllanishi va tuzilishi Yuza sifatining detal ish xususiyatlariga ta’siri

Sirtning to‘lqinlanishi. To‘lqinlanish paydo bo‘lishining sababi kesib ishlash sharoitlarida yuzaga keladigan turli tebranishlardir. To‘lqinlanish notekisliklar balandligi va qadami bilan o‘lchanadi va shakl jihatdan sinusoidaga yaqin.
To‘lqin balandligi detalning ishlash xususiyatlarida jiddiy bilinadi, shuning uchun uni ancha kattalashtirib (1000—3000 marta) o‘rganiladi. Buning uchun profilografdan foydalaniladi. Undagi tayanch zo‘ldir o‘rniga maxsus lappak qo‘yiladi va trassasi uzaytiriladi (125 mm gacha). Interferensiya usulida ishlovchi asboblardan ham to‘lqinlanishni yozib olishda foydalaniladi.
Xulosa
Ishlov berilgan yuzaning geometrik tuzilishi deganda uning g‘adir-budurligi, shakli, keskich hosil qilgan notekisliklarning to‘lqinlanishi va yo‘nalishi bo‘yicha tuzilishini bildiradi. G‘adir-budurlik va shakl turli sabablar bilan yuzaga keladi, ularni o‘lchashning o‘ziga xos qulayliklari mavjud. Yuzaning to‘lqinlanishi (âîëíèñòîñòü)— uning g‘adir-budurligi bilan shakldan og‘ishi oralig‘idagi bir xususiyatdir.1-rasmda aniq bir yuzaning sxemasi ko‘rsatilgan. Uning g‘adir-budurligi L₃/h₃<50, to‘lqinlanishi — L₂/h₂=50—100 va shakldan chetga chiqishi (ovallik, konuslik va shu kabilar) — L₁/h₁>1000 nisbatlari bilan o‘lchan adi. G‘adir-budurlik va to‘lqinlan ishning balandligi mikro metrning ulushidan tortib 1 mm gacha (goho undan kattaroq) oraliqda o‘zgaradi. G‘adir-budurlikka baho berganda notekisliklar yo‘nalishi ham hisobga olinadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. S.M.Qodirov, O.V.Lebedev, A.M.Xakimov «Mashina detallarini tiklash texnologiyasi» Toshkent-2001 y. 284 bet.

2. S.M.Babusenko « Traktor va avtomobillar remonti» Toshkent-«О‘qituvchi» 1990 y. 366 bet.
3. J.R.Qulmuxamedov, E.Karimov, H.H.Muxamedov, A.A.Oxunov, T.A.Toshkentov «Avtomobil va dvigatellarni ta’mirlash» Toshkent-«FAN»-2003 y. 536 bet.
4. Y.I.Borisevskix, Y.V.Buralev, K.A.Morozov, V.M.Nikiforov, A.I.Fetsenko «Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat kо‘rsatish va ta’mirlash» Toshkent-«Mehnat»-2001 y. 574 bet.
5. S.I.Rumyansev «Remont avtomobiley» Moskva «Transport» 1981 g. 462 bet.
6. L.V. Dexiterinskiy «Remont avtomobiley» Moskva «Transport» 1992 y. 296 bet.