2 soat Reja: Banklar va ularning bozor iqtisodiyotidagi vazifalari

  
3. Iqtisodiy o`sishning E.Domar modeli 
Iqtisodiy o`sish moldellari yalpi ishlab chiqarishning uzoq muddatli 
ko`payishi taklif omillariga tayangan holda tahlil etish imkonini beradi.
Boshqa iqtisodiy modellar singari iqtisodiy o`sish modellari ham real 
jarayonlarni abstrakt va soddalashgan ko`rinishda, shartli tarzda grafiklarda va 
tenglamalarda aks ettiradi.
Iqtisodiy o`sishning keynscha va neokllasik modellari mavjud. Keynscha 
modellarning mohiyati quyidagicha:
1) 
ularning barchasi Keynsning yalpi talb to`g`risididagi bosh g`oyasiga 
tayanadi. Ya‘ni ularni tuzishda mualliflar iqtisodiyotni uzoq muddatli mutanosib 
rivojlanishining hal qiluvchi sharti yalpi talabni oshirish deb qarashgan;
2) 
iqtisodiy o`sishning asosiy omili investitsiyalar hisoblanadi, boshqa 
ishlab chiqarish omillari e‘tiborga olinmaydi;
10
Макроэкономика. Теория и российская практика: учебник / под ред. А.Г.Грязневой и Н.Н. Думной.-5-е 
изд., перераб. И доп.-М.: КНОРУС, 2008, 187-188 с.с

---

Keynscha iqtisodiy o`sish modelidan soddarog`i 40-yillarda E. Domar 
tomonidan taklif etilgan model hisoblanadi.
Keyns o`z tahlilida investitsiyalarnig yalpi talabga ta‘sirini qrgangani o`oldaa, 
yalpi taklifga ta‘sirini ko`rib chiqmaydi. Undan farqli tarzda Domar modelida 
mehnat bozorida ortiqcha taklif mavjud, bu baholarn barqaror xolatida ushlab turadi, 
nvestitsion lag «0» ga teng, kapital quyilmalarni ng chegaraviy unumdorligi doimiy 
deb olinadi.
E.Domar investitsiyalarni ham talab ham taklif omili deb qaraydi. Ya‘ni 
investitsiyalar nafaqat multiplikativ ta‘sir ko`rsatib yalpi talabni oshiradi, balki 
ishlab chiqarish quvvatlarini yuzaga keltirib, ishlab chiqarishni rivojlantiradi, 
tovarldar taklifini oshiradi . Shunday ekan, yalpi talabning o`sishi yalpi taklifning 
o`sishiga teng bo`lishi uchun investitsiyalar qanday o`sishi kerak degan savol paydo 
bo`ladi. Bu savolga javob topish uchun Domar uch tenglamani o`z ichiga olgan 
tenglamalar sistemasini tuzdi:
1) 
taklif tenglamasi;
2) 
talab tenglamasi;
3) 
talab va taklif tengligini ifodalovchi tenglama.
1. 
Taklif tenglamasida investitsiyalar ishlab chiqarish omillarining 
qanchaga qo`shimcha o`sishini ko`rsatadi . Agar berilgan sharoitda investitsiyalar I 
o`ssa, yalpi ishlab chiqarish ΔK α miqdorga o`sadi: