2. Xom ashyo maxsulotlarining tavsifi
Download 0.6 Mb. Pdf ko'rish
|
sovun2
|
16 9.Mehnatni muhofaza qilish Inson faoliyatining turli sohalarida xavfsizlik masalalarini o‘rgangan buyuk shaxslar va olimlardan quyidagilarni misol tariqasida keltirish mumkin: - Aristotel (bizning eramizdan oldingi 384-322 yillarda yashagan), Gippokrat (eramizdan oldingi 460-377 yillarda yashagan) va boshqa olimlarning asarlarida mehnat sharoiti masalalari o‘rganilgan. - Tiklanish davrining buyuk tabibi Paratsels (1493-1541) o‘zining asarlarida tog‘ ishlari bilan bog‘liq bo‘lgan xavflarni o‘rgangan. Quyidagi “Bor bo‘lgan hamma narsa zahar va bor bo‘lgan hamma narsa doridir. Faqat bitta dozagina moddani zaharga yoki doriga aylantiradi” degan fikr uning qalamiga mansub. (Me’yorlash prinsipi yuqoridagi fikrdan kelib chiqmaganmikan?) - Nemis vrachi va metallurgi Agrikola (1494-1555) o‘zining “Tog‘ ishlari to‘g‘risida “ deb nomlanuvchi asarida mehnat muhofazasi masalalarini bayon qilgan. - Italiyalik vrach Ramatssini (1633-1714) kasbiy gigienaga asos solgan, u “Hunarmandlar kasalliklari” degan kitobini yozgan. - Rus olimi M.V. Lomonosov (1711-1765) tog‘ ishlarida mehnat xavfsizligi bo‘yicha asos bo‘luvchi asarlarini yozgan. Mehnat muhofazasining maxsus kursi” fanining ham o‘z tushunchalari va ta’riflari mavjud. Bu tushuncha va ta’riflarni bilish, ularning mohiyatini chuqur anglash fanni o‘zlashtirishda katta ahamiyatga ega. Texnologik jarayonlarni loyihalash vaqtida dinamik kuchlar ta’siri natijasida keskin urilish jarayonlari va keskin tezlanib sekinlanishlari bo‘lgan mashina mexanizmlarni yo‘qotish yoki keskin kamaytirishga harakat qilish zarur. Bu titrashlarni kamaytirishning asosidir. Masalan ekssentrik sistemali va qiyshiq, tishli mexanizmlarni tekis harakatlanuvchi va aylanuvchi mexanizmlar bilan almashtirish yaxshi natija beradi. Bunda bolg‘alash va shtampovka jarayonlarini presslash bilan almashtirish, urib to‘g‘rilash jarayonini bosim bilan to‘g‘rilashga o‘tkazish, pnevmatik va mexanik qalpoqlashni gidravlik qalpoqlash va eritib yopishtirish bilan almashtirish yaxshi natija beradi. 17 Reduktorlarda titrashni kamaytirishda asosan to‘g‘ri tishli g‘ildiraklarni qiyshiq tishlilar va shevron tishlilarga almashtirish, shuningdek tishli g‘ildiraklarga ishlov berishda va ularning juftlarini tanlashga katta e’tibor berish kerak. Bunda titrashni keskin kamayishiga erishish imkoniyatlari mavjud. Titrashni kamaytiruvchi vosita sifatida dumalovchi podshipniklarni sirg‘anuvchi podshipniklar bilan almashtirish ham yaxshi natija beradi. Nasos, ventilyator kabi mashinalardagi past chastotalardagi titrashning hosil bo‘lishida ularning aylanuvchi qismlarining nomutanosibligi sabab bo‘ladi. Bu mashinalar katta tezlikda aylanganliklari sababli uncha katta bo‘lmagan nomutanosiblik ham katta titrash kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Titrashni kamaytirish nuqtai nazaridan mashinasozlik sanoatida konstruksiya detallari sifatida plastmassa, yog‘och, rezina materiallaridan foydalanish yaxshi natija beradi. Shuning uchun ba’zi bir sekin yurar reduktorlarda metall tishli g‘ildiraklar o‘rniga tekstolitdan, kaprondan tayyorlangan tishli g‘ildiraklardan foydalanilmoqda. Bularning natajasi sifatida fundamentga titrashning o‘tishi etarlicha kamaytirilgan. Shuningdek plastmassa materiallaridan qirqish stanoklari uchun har xil yordamchi qurilmalar va konduktorlar, konduktor vtulkalari, podshipnik va qisish qurilmalarida keng foydalanilmoqda. Ba’zi bir hollarda bunday materiallardan foydalanish imkoniyati bo‘lmay qoladi. Bunda titrashni kamaytirish maqsadida har xil titrashga qarshi qoplamalardan foydalaniladi. Bunda asosan qoplamalarning deformatsiyalanishi natijasida ishqalanish energiyasi (shuningdek, titrash energiyasi) issiqlik energiyasiga o‘tishi natijasida titrash so‘ndiriladi. Bunday qoplamalar rezonans titrashi bo‘lgan holatlarda yaxshi natija berishi kuzatilgan. Moylovchi materiallar titrashni yaxshi so‘ndiradi. Masalan tishli g‘ildiraklarning moy vannalarida ishlashi titrashlarni keskin kamaytirishga olib keladi. Chunki bunday hollarda metall detallar oralig‘iga yopishgan moylovchi 18 moddalar ularning titrash tarqatishiga to‘sqinlik qiladi. Download 0.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|