20-Mavzu: Edit komponenti. ”Parol kiritish oynasi” loyixasi. O’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi modeli

Taymer ilovasi. Yangi ilova yaratib, uning oynasiga Label, Button, SpinEdit va Timer obyektlarini joylaymiz. Label va Button sarlavhalarini QOLGAN VAQT: va START larga o‘zgartiramiz.

SpinEditning xossalarini quyidagicha o‘rnatamiz:

SpinEdit1.MaxValue:=100;

SpinEdit1.Value:=30;

SpinEdit1.Enabled:=False;

Button tugmasini ikki marta bosib, uning protsedurasiga Timer1. Enabled:=True; operatorini kiritamiz. Timerni ikki marta bosib, TForm1.Timer1Timer protsedurasiga quyidagi dastur kodini kiritamiz:

SpinEdit1.Value:=SpinEdit1.Value-1; if SpinEdit1.Value=0 then

begin Timer1.Enabled:=False;

ShowMessage('VAQT TUGADI.'); Form1.Close;

end;

Bu protsedura har safar ishga tushganda, uning birinchi satridagi operator SpinEditning qiymatini bittaga kamaytiradi. Ikkinchi satrdagi operator SpinEditning qiymati 0 ga teng bo‘lganligini tekshiradi. Agar 0 bo‘lsa, to‘rtinchi satrdagi operator taymer ishini to‘xtatadi, beshinchi satrda ekranga muloqot darchasini chiqariladi. Bu oyna yopilishi bilan oltinchi satrdagi operator ilova oynasini yopadi va ilova o‘z ishini tugatadi.

Ilova ishga tushganda taymerning vaqtini SpinEditda o‘rnatamiz va Start tugmasini bosib, taymerni ishga tushiramiz. Taymerdagi vaqt kamayib boradi va u tugashi bilan ekranga muloqot darchasi chiqadi. Uni yopishimiz bilan ilova ham o‘z ishinitugatadi.

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR.

1. Taymer ishlatiladigan holatlarga misollarkeltiring.

2. 
   Timer obyekti obyektlar panelining qaysi jildidajoylashgan?
   
3. 
   Timer obyektining interval xossasi qanday vazifanibajaradi?
   
4. 
   Timer obyektining Enabled xossasi qanday qiymat qabul qiladi va bu qiymat o‘zgarganda qanday hodisa ro‘yberadi?
   

22-Mavzu: Image komponenti. “Futbol to‘pini sakratish” loyixasi.

O’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi modeli

Vaqt: 80 daqiqa	Ta’lim oluvchilar soni
O’quv mashg’uloti shakli va turi	Amaliy
O’quv mashg’uloti rejasi	1. Delphining grafik imkoniyatlari. 2. Image va Shape obyektlari . 3. Pixels xossasi. 4. MoveTo va LineTo ususllari.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Delphi dasturlash tilida amal bajarishda timer obyektining xossalari to’g’risidagi bilim (ko’nikma)larni shakllantirish (mustahkamlash).
O’qitish natijasi	Ushbu mavzuni o‘zlashtirish natijasida o‘quvchida shakllanadigan asosiy bilim, ko‘nikma yoki kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar: 1. Delphining grafik imkoniyatlari haqida ma’lumot beradi. 2. Image va Shape obyektlari va ularning xossalari haqida ma’lumot beradi. 3. Pixels xossasini vazifasi haqida tushuncha beradi. 4. Mavzuni amaliy tarzda misollar orqali ochib berish.	O’quv faoliyat natijalari: 1. Delphining grafik obyektlarini aytib beradilar. 2. Image va Shape obyektlarining vazifasini amaliy ko’rsatadilar. 3. Pixels xossasini vazifasini amaliy ko’rsatib beradilar. 4. O’quvchilar mavzuni amaliy tartibda izohlab beradilar.
O’qitish metodlari	Ko’rsatish, tushuntirish, blits-so’rov
O’qitish vositalari	Kompyuter, slaydlar, namunalar
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli	Guruhli
O’qitish sharoiti	Kompyuter bilan jihozlangan xona
Qayta aloqaning usul va vositalari	Tezkor – so’rov, mashqlar, bajarilgan o’quv topshiriqlarni baholash.

O’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Ta’lim oluvchi
1-bosqich O’quv mashg’ulotiga kirish (5 daq)	Tashkiliy qism: 1. O’quvchilarni mashg’ulotga tayyorligini va davomatini tekshiradi.	Mashg’ulotga tayyorlanadilar
2-bosqich. Asosiy qism (65 daq.)	Tayanch bilimlarni faollashtirish: 2. Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tlgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. Maqsad va vazifalarni belgilanishi: 3. Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalar bilan tanishtiradi. 4. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtirish. 5. O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarni baholash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi (1-ilova). Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: 6. O’quvchilarni jonlantirish maqsadida “Blis-so’rov” texnikasidan foydalanilgan holda: savollar bilan murojaat qiladi. Fikrlarni umumlashtirib, amaliy mashg’ulotni boshlaydi. (2-ilova) Yangi o’quv material bayoni: 7. Amaliy mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Yangi materialini mustahkamlash: 8. Mustahkamlash uchun savollar beradi (3-ilova). Jarayon amaliy topshiriqlar berish orqali davom etishini ma’lum qiladi.	Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqni bajaradilar. Savollarga javob beradilar. Berilgan mashqlarni amaliy bajaradilar.
3-bosqich Yakuniy qism (10 daqiqa)	Mashg’ulot yakuni: Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag’batlantiradi. Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi (4-ilova).	Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

1-ilova

O’quvchilarni baholash ko’rsatkichlari va mezonlari

Guruh	Baho	Baholash ko’rsatkichlari va mezonlari
		O’tilgan mavzuni to’liq biladi	Faollik	Misollar keltira oldi	Jami
	Ball	3	1	1	5
1
2
3

Guruhlarga qo’yilgan ballar ko’rsatkichlari

Guruh	1	2	3	Umumiy ball	Baho
1
2
3

5 ball – a’lo 4 ball – yaxshi 3 ball – qoniqarli
2-ilova

«Blits-so’rov» organayzeri

№	Savollar	Javoblar
1.	Delphining grafik imkoniyatlari.
2.	Image obyektining xossasi.
3.	Shape obyektining xossasi.
4.	MveTo va LineTo usullarini yatib bering.
5.	Style xossasini dasturdagi vazifasini aytib bering.
6.	Canvasning Pixels xossasi yordamida qanday amal bajariladi?

3-ilova

Mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Grafika bilan ishlash qanday qilib amalga oshiriladi?
   
2. 
   Image obyekti obyektlar panelining qayerida joylashgan?
   
3. 
   RGB funksiyasi qanday vazifa bajaradi?
   
4. 
   Ekranga qizil yashil va qora rangli uchta to‘g‘ri to‘rtburchak chizadigan ilova yarating.
   
5. 
   Ekranda ko‘k, kumushrang va sariq rangli uchta ellips chizadigan ilova yarating.
   

4-ilova

Uyga vazifa.

1. 
   Qalam obyektining asosiy xossalarini aytibbering.
   
2. 
   Cho‘tka obyektining qanday xossalaribor?
   

22-Mavzu: Image komponenti. “Futbol to‘pini sakratish” loyixasi.

1. Delphining grafik imkoniyatlari. Delphida grafika bilan ishlash uchun keng imkoniyatlar yaratilgan. Bir qator obyektlarning Canvas (polotno, sirt) degan xossasi bo‘lib, uning o‘zi obyekt hisoblanadi. Uning xossa va usullaridan foydalanib, bu obyekt egallagan joyda turli shakllarni chizish mumkin. Quyidagi rasmdan ham ko‘rinib turibdi-ki, sanoq sistemasining boshi sifatida obyektning chap yuqori burchagi olingan. Dastlab gorizontal, so‘ng vertikal o‘qlardagi koordinatalar ko‘rsatiladi:

2. Image va Shape obyektlari. Delphida grafika bilan ishlash uchun maxsus boshqarish obyektlari bor. Ular Image (rasm, tasvir) va Shape (shakl) bo‘lib, obyektlar panelining Additional (qo‘shimcha) jildida joylashgan:

Style xossasi chiziladigan chiziqlarning ko‘rinishini o‘zgartiradi. U quyidagi qiymati oldindan aniqlangan o‘zgarmaslardan biriga teng bo‘lishi mumkin:

1. psSolid – uzluksiz (oldindan o‘rnatilgan).

2. psDash – shtrix (mayda kesmachalar).

3. psDot – (nuqtalar).

4. psDashDot – kesma va nuqta.

5. psDashDotDot – kesma, nuqta va nuqta.

6. psClear – ko‘rinmas.

Qalam stilini o‘zgartiruvchi operator Image1.Canvas.Pen.Style:=psDash; kabi bo‘ladi.

3. Pixels (piksellar) xossasi. Canvasning Pixels xossasi yordamida rasm chiziladigan sohadagi har bir nuqtani boshqarish mumkin. Bu xossada piksellar ikki o‘lchovli massivni tashkil etadi. 50-qatorning 100-ustunida joylashgan pikselga murojaat qilish uchun Pixels[100,50] deb uning ikkita indeksini ko‘rsatish yetarli. Agar biz bu pikselning rangini qizilga o‘zgartirmoqchi bo‘lsak, Image1.Canvas.Pixels[100,50]:=RGB(255,0,0); operatoridan foydalanamiz.

PC:=Image1.Canvas.Pixels[100,50]; operatori esa pikselning rangini o‘zgaruvchida saqlashga imkon beradi.

4. MoveTo va LineTo usullari. Chizma chizishda to‘g‘ri chiziq kesmasini chizish ko‘p ishlatiladi. Bu borada Delphi qanday imkoniyatlarga ega? Canvas obyektining MoveTo (... ga o‘t) va LineTo (...gacha chiz) usullari kesma chizish uchun xizmat qiladi. Ularning ikkalasi ham butun qiymatli ikkitadan argumentga ega. Bu argumentlar yordamida rasmdagi nuqtaning koordinatalari ko‘rsatiladi. Ilovani ishga tushiramiz. Avval muntazam yetti burchakni, so‘ng muntazam 28 burchakni chizamiz. Ular quyidagi rasmda ko‘rsatilgan: