20-variant Talaba F. I. Sh turmatova Sh

3.Investitsiya risklarining qanday turlarini bilasiz?
Investitsiya loyihalarini amalga oshirishda risklarning mazmun-mohiyatini tadqiq etish, ularni oldindan aniqlash va baholash, ularning oldini olish yoki pasaytirish choralarini ko’rish, iqtisodiyotga o’z investitsiyalarni yo’naltiruvchi ichki va tashqi investorlar uchun alohida ahamiyat kasb etadi. Shunga ko’ra, risklarni tahlil qilishda ularni alohida xususiyatlari bo’yicha ajratish va o’rganish, tahlil qilish va baholash juda muhim sanaladi. Qadimgi zamonlardan risk foydani shakllantirish omili hisoblanadi. J.B.Sey va Kursel Seneylar fikricha risk foydaning faqat bir qismini shakllantirish omili hisoblanadi6 . 19 asrlarda odamlarning risk qilishga tayyorligi ular foydasining shakllanishi va o’zlashtirilishiga olib kelishi bilan izohlanardi. Hozirgi kunda shakllanayotgan foydaning asosiy qismi riskni samarali boshqarishdan vujudga keladi. Risk nazariyasini o’rganishda klassik maktab namoyondalari muhim hissa qo’shishgan. A.Smit risk va foyda o’rtasidagi o’zaro proportsionallik tushunchasini oydinlashtirishga harakat qilgan. Uning ta’kidlashicha, “riskli holatlar yuqori bo’lgan maydonda qonun bo’yicha daromad kichik bo’ladi, bu esa, o’z navbatida, kutilayotgan daromad darajasini ko’paytirish uchun usullar salmog’i yanada ortib boradi” 7 . Taniqli lug’atshunos S.Ojegovning rus tili lug’atida “risk – bu muvaffaqiyatga intilish, baxtli hodisadan umid” ma’nolarini anglatadi deyilsa, mashhur Vebstera lug’atida “risk – bu xavf, zarar yoki talofat ko’rish ehtimoli” 8 , deb ifodalangan. Riskning mohiyatiga berilgan ko’plab ta’riflarning tahlili risk vaziyatini keltirib chiqaruvchi asosiy jihatlarni ajratib ko’rsatish imkonini beradi: yuzaga kelgan holatning tasodifiy xususiyati; muqobil qarorlarning mavjudligi; kutilajak natijaning ma’lumligi yoki aniqlash ehtimolining mumkinligi; zararlar yuzaga kelish ehtimoli; qo’shimcha daromad olish ehtimoli. Yuqoridagi riskka berilgan ta’rif-tavsiflarning mazmun-mohiyatidan kelib chiqib, ta’kidlash joizki, investitsiya loyihalarini amalga oshirishda investitsiyalardan kutilgan yoki rejalashtirilgan foydaning olinmasligi, zahiralarning yo’qotilishi, kutilmagan harajatlarning kelib chiqishi yoki ortib ketishi bilan bog’liq hodisalar, ularning yuz berish ehtimolliklari riskni namoyon etadi. Boshqacha ifodalaganda, risk - bu kutilishi mumkin bo’lgan omad yoki xatar, ya’ni ko’zlangan foydani olish jarayoniga xos bo’lgan umidsizlik yoki ko’p mablag’larning yo’qotilishi va shu bilan birga ortib ketishi ehtimolliklari bo’lib, u qandaydir holatlar, omillar ta’sirida kutiladigan foydaning pasayishi, ortishi yoki yo’qotilish ehtimolida namoyon bo’ladi.