2020 ч а с т ь I v молодой ученый

315
“Young Scientist” .  # 30 (320) .  July 2020
315
315
Young Scientist O'zbekiston 
être markazida joylashgan guruh xuddi shunday tahlildan 
o’tadi. Shunday qilib:
 
—
La femme est la porte de l’enfer. (Tertullien)- u uyning, 
oilaning o’ziga xos qo’riqchi farishtasidir.
 
—
La femme est le Bon Dieu de la maison.- aytilishicha, ayol 
erkak uchun ham quvonch, ham balo bo’lishi mumkin.
 
—
La femme est comme la châtaigne, belle au-dehors va 
dedans le ver.— Tashqi go’zallikka qaramay, ayol ichki xislati 
bor xavfli va oldindan aytib bo’lmaydigan mavjudotdir.
Birinchi jumlada biz ayolning mohiyatini doimo o’zgarib 
turadigan dengiz materiyasi bilan taqqoslanishini aniq 
ko’ramiz.
Ikkinchi holda, aniq ajralib turadigan stilistik moslamadan 
ko’ra ko’proq yashirin semantik taqqoslash mavjud. Bu 
yerda biz ikkita qarama-qarshi jins vakillarining axloqiy 
xususiyatlarini taqqoslash haqida gaplashamiz.
Oxirgi misolda, biz taqqoslash bilan shug’ullanayotganimiz 
haqida aniq tushunchani beramiz, chunki ushbu misolda 
comme so’zi mavjud bo’lib, aksariyat hollarda ushbu stilistik 
moslamaning mavjudligini ko’rsatadi.
Ushbu barcha misollarda predikat fe’l etre va nominativ 
qismdir (la femme est la clef, la femme est la porte, la femme 
est le Bon Dieu), shuning uchun bu holatda biz nominativ 
predikat bilan shug’ullanamiz.
Bilvosita qo’shimchalar: du ménage, de l’enfer, de la maison.
C’est aylanmasi bo’yicha takliflarga kelsak, bo’linish mavjud: 
la femme c’est le diable de jour, le Bon Dieu la nuit. Stilistik 
xususiyatlar ularning shakllarida juda ko’p: bu metafora 
va qiyosiy tuzilmalar, raqamlash, qofiya, epitet, giperbola 
va boshqalar. Bizda mavjud maqollarni tahlil qilib, yana 
guruhlarga taqsimlash tamoyilidan foydalandik. Shunday qilib, 
biz metaforaga ega bo’lgan guruhni stilistik xususiyat sifatida 
ajratib oldik, keyin taqqoslaydigan guruhni va qofiyali guruhni 
ajratdik.
Taqqoslash — bu tasvir obyektining ma’lum xususiyatlarini 
boshqa obyekt yoki hodisa bilan taqqoslash orqali ajratib 
turuvchi va tavsiflovchidir.
Qofiya — bu jumlalar yoki iboralarning oxirini birlashtirish, 
ularning chegaralarini belgilab, ularni bir-biriga bog’lab turish 
hisoblanadi.
«Ayol» tushunchasini aks ettiruvchi fransuz va o’zbek 
tillariga tegishli semantikalar muhokama qilinadi; paremiyalar 
ichki shaklining o’ziga xosligiga va taqqoslanadigan tillarda 
gender omilining turli xil ifodalariga e’tibor qaratiladi.
Shunday qilib, fransuz tilining kognitologiyasi ayolning 
jozibadorligining ma’lum bir milliy standartini yaratish bilan 
tavsiflanadi.
Shu munosabat bilan kognitologiyaning rasmiy va 
semantik-funksional tomonlarini, sintaktik tuzilishini va 
paremiyalarning leksik tarkibini chuqur qiyosiy o’rganish zarur.
Fransuz tili genetik jihatdan bir-biriga bog’liq emas va bir-
biridan farq qiladi (asosan analitik va turkiy tillar), ammo, 
kognitologiya sohasida umuminsoniy qadriyatlarni intensiv 
(mohiyatli) jihatidan ifodalovchi muhim o’xshashlik mavjud.
Ayollarning eng muhim xususiyati — bu ayolni biologik 
mavjudot sifatida tavsiflash. Ammo bir qator lug’at yozuvlarida 
uning ijtimoiy roli ham qayd etilgan — xotini, turmush o’rtog’i, 
hamrohi, jinsiy sherigi (shuni ta’kidlash kerakki, beshta lug’at 
yozuvlarining ta’riflarida bola tug’ish qobiliyatining belgisi 
sifatida bundan mustasno, bu ham biologik jihatdir.)
Ayollarning ijtimoiy hayoti va ijtimoiy ahamiyati 
to’g’risidagi ma’lumotlar (f) kalit so’zini tahlil qilish orqali 
quyidagi seriyalarda keltirilgan:
—
femelle (ayol; ayol, ayol, ayol, ayol, ayol),
—
femina (1904 yilda tashkil etilgan adabiy mukofot, har 
yili ayollarga beriladi).
—
fémininin (ayollik; ayollik; ayollik),
—
féminisant (ayollik, ayol belgilarining namoyishini 
targ’ib qilish),
—
féminisation (feminization),
—
féministe (feminist, feminist, feminist),
—
féminité (ayollik),
—
femmelette (bo’sh ayol; ayol, latta — erkak haqida).
Tug’ilgan derivativlarning ro’yxati ayollarning jamiyatdagi 
muhim rolini e’tirof etish, feminizm harakatining rivojlanishi 
bilan birga ayollarga bo’lgan munosabat o’zgarishini, 
shuningdek jamiyatning siyosiy va madaniy hayotidagi 
ayollarning rolini tan olishni anglatadi. Shuni ta’kidlash 
kerakki, XX asrning 20-yillarida nashr etilgan «Larousse» 
lug’atlarining nufuzli nashrlari, ularning ta’riflarida, ayolni er 
va xotin sifatida tavsiflash, uning eriga bog’liqligini anglatadi 
(la femme peut marcher toute profession à moins que le mari ne 
s’y). qarshilik ko’rsatish — ayol, agar eri qarshi bo’lmasa, har 
qanday kasbni egallashi mumkin), oila boshlig’iga bo’ysunish 
zarurati (l’obligation d’obéissance de la femme envers son 
mari) [qarang: 9; 14].
Biz bugungi kunda fransuz milliy-lingvistik-madaniy 
hamjamiyatida ayollarni nomlashda ishlatiladigan eng ko’p 
leksik birliklarni tanladik. O’zlarining semantikasidagi bu 
birliklar nafaqat ayolning tashqi yoki ichki fazilatlarining 
o’ziga xos xususiyatlarini, balki ijobiy yoki salbiy bahoni ham 
o’z ichiga oladi va «suhbatdosh» bilan tegishli munosabatlarni 
shakllantiradi. Biz tahlil qilgan so’zlar va iboralarni beshta 
«mavzular», beshta sinonim qator, ayolning psixologik 
ko’rinishini, uning tashqi ko’rinishini, ayolning jinsiy hayotini 
tavsiflovchi semantik sohalarni, leksik birlikning bevosita 
sinonimlarini aniqlash orqali tasnifladik. Femme (f) leksik 
birligining bevosita sinonimlari: femme (ayol, xotin), fille 
(qiz), mademoiselle, demoiselle, dame, belle (go’zallik), amie 
(do’st), er-xotin (xotini), mistress (bekasi), bobonne (xotini), 
mere (onasi), maman, matron, maratre (o’gay ona), pepe (yosh 
ayol), mettet (sevgilisi, moda qiz), nettet (go’zal qiz), kanizak 
(birga yashaydigan), gosse (qiz), g’iybatchi (qiz), berger (sigir 
qiz), mouker (ayol), femelle (ayol).
Ayolning psixologik ko’rinishini tavsiflovchi sinonimlar: 
gaillarde (jasur ayol), tappe (mole, bod), ajdaho (hukmronlik 
qiladigan jirkanch ayol), jandarma (jandarm), tigresse (rashkchi 
ayol), panthere (g’azab, jahli chiqqan ayol), chipie (jodugar), 
harpie (jirkanch ayol), furie (g’azablangan, jahli chiqqan ayol), 
mégére (jahli chiqqan ayol), krampon (qashshoq ayol), panaris 
(zerikarli ayol), potentsial (zerikkan ayol haqida maqtovlar), 
qichqiriq (arra), tortue (toshbaqa), veau (fe’l-atvorli ayol),

---