2022 tabiiy gazni dastlabki tayyorlashda jihozlarning ishonchliligiga erishish rabbimov Jahongir Shodmonkulovich

MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Gazni tashish tizimida tarkibiy va fazaviy o‘zgarishlar natijasida quvurlar pastki 
joylashgan qismlarida suv va kondensatlar hamda kristalgidratlar hosil bo‘lishi 
quvurlar orqali gaz tashish samaradorligiga ta’sir qiladi. Uglevodorod gazlarining 
harakati davomida gidratlar hosil bo‘lishiga qarshi ularning oldini olish va hosil 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
722 
w
www.oriens.uz
March
2022
 
bo‘lgan gidratlarni yuqotish yo‘nalishlarida kimyoviy texnologik usullarda qarshi 
kurashiladi. Gidratlarning hosil bo‘lishi gazlarning termodinamik sharoitlari 
o‘zgarishlari bilan uzviy bog‘liq. Shuning uchun gaz gidratlari hosil qilmaslik uchun
texnologik tizimlarning har bir bosqichida zaruriy chora va tadbirlar – kimyoviy 
reagentlar kiritiladi. Kristalgidratlarga qarshi kurashishning asosiy usuli gidratlar hosil 
bo‘lishi oldini olishdir. Hosil bo‘lgan gidratlarni yuqotish esa mushkulotlar sifatida 
qaraladi. Chunki gidratlarni quvurlar ichidan olish uchun albatta quvur ishlash 
jarayonida to‘xtalishlar sodir bo‘ladi. 
Oxirgi yillarda foydalanilayotgan gaz va gazkondensatli konlar quduqlarining 
suvlanganlik darajasining oshishi va qatlam bosimlarining pasayishi kabi omillar tabiiy 
gaz tayyorlash sifatiga ta’sir qilmoqda. Sifatli tabiiy gaz tayyorlash, tashilayotgan gaz 
tarkibiy jihatdan texnik talablarini ta’minlab berish kon sharoitida gazni dastlabki 
tayyorlash, past haroratli ajratish orqali quritishni sifatli olib borishni talab qiladi.
Quyida tabiiy gazni kon sharoitida tayyorlash jarayonini magistrlik dissertatsiyasi 
tadqiqot ob’ekti sifatida belgilab olingan “Shurtan neft va gaz qazib chiqarish” 
boshqarmasiga tegishli gaz kondensatli konlar misolida yoritamiz.
Quduqlardan qazib olinayotgan xom-ashyo gazi dastlab gazni dastlabki tayyorlash 
qurilmasi (GDTQ) dan o‘tadi. Qurilma, yig‘ish punktlaridan tabiiy gazni yig‘ish, 
mexanik aralashmalardan qisman tozalash, separatsiyalash yo‘li bilan qatlam suvlari va 
gazli kondensatni ajaratish, shuningdek gazni kompleks tayyorlash qurilmasi (GKTQ) 
ga gazni tashilishi uchun mo‘ljallangan.
Gaz va gaz kondensatli konlardan qazib olinayotgan mahsulot tarkibi 
uglevodorodlardan tashqari tog‘ jinslari mexanik zarrachalari, qatlam suvlari va 
mexanik gazlardan iborat bo‘lganligi uchun gazni iste’molchiga yuborilganga qadar 
tozalanadi. Tabiiy gaz aralashmalar tarkibidagi qattiq yoki suyuq zarrachalarni 
ajratishdan maqsad uning sifat ko‘rsatkichlari talablariga mosligini ta’minlash, 
qimmatbaho mahsulotlarni ajratib olish yoki texnologik jarayonlar va tizimda 
qo‘llaniladigan jihozlar ish qobiliyatiga salbiy ta’sir etuvchi zararli qo‘shimchalarni 
chiqarib tashlashdir. 
Gazlarning tarkibidagi zararli qo‘shimchalardan tozalashning quyidagi usullari 
mavjud: og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘ktirish (gravitatsion tozalash); inersiya (markazdan 
qochma)kuchlari tasirida cho‘ktirish; filtrlash; suyuqliklar yordamida tozalash va 
elektrostatik kuchlar ta’sirida cho‘ktirish.
Gazni dastlabki tozalash qurilmasida og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘ktirish 
(gravitatsion tozalash) va inersiya kuchlari tasirida cho‘ktirish, ya’ni markazdan 

---