21- mavzu. Boyitish Maxsulotlarini Filtrlash

7.6. Quritish 

---

Kuritish deb mahsulotni kizdirib, tarkibidagi suvni bug’latish orqali
yo’kotish jarayoniga aytiladi. 
Boyitmalar uning tarkibidagi namlikni boshqa usullar bilan meyorga 
etkazish mumkin bo’lmagan taqdirdagina quritiladi. Kuritishga boyitmalar 
quyultirib va filtrlab, suvsizlantirilgandan keyin tushadi. Ba’zan mahsulot ularni 
boyitishdan oldin quritiladi, masalan, pnevmatik, elektrostatik boyitishlardan 
oldin. 
Xozirda boyitish fabrikalarida barabanli quritgichlar va quvur-quritgichlar 
ishlatiladi. Qaynar qatlamli quritish apparatlarini yaratish borasida tajriba – 
konstruktorlik ishlari olib borilmoqda.
Barabanli quritgich (39-rasm) barabandan iborat bo’lib, roliklarga 
tayanadi. Baraban o’z o’ki atrofida aylanadi; uzatma elektrodvigateldan reduktor 
va tishli uzatma orqali amalga oshiriladi. Baraban o’qi quruq mahsulotni 
bo’shatish tomonga qarab 1
0
dan 5
0
gacha burchak ostida o’rnatilgan. 
Barabanning mumkin bo’lgan bo’ylama siljishi og’ir roliklar orqali amalga 
oshiriladi. Dastlabki mahsulot tarnovcha orqali barabanga yuklash tomondan 
beriladi. Barabanning qarama-qarshi tomonidan quritilgan mahsulot tushirib 
olinadi. Shu erda barabanni to’ldirishni amalga oshirish uchun tirgakli moslama 
bor. Barabanning ichiga mahsulotning yaxshi aralashishi va to’ldirish uchun 
nasadkalar o’rnatiladi. Barabanning yuklovchi qismi o’txonaga tutashadi, 
suruvchi kuvur chikkan qismi bo’shatish kamerasiga kiradi. O’txonada yonilg’i 
yonadi. Xosil bo’lgan issiq gazlar quritgichning suruvchi trubkasiga o’rnatilgan 
ventilyator bilan barabanga so’riladi va uning o’qi bo’ylab xarakatlanadi. 
Mahsulot baraban aylanganda nasadkalar yordamida ko’tariladi, nasadka va issik 
gazlar oqimida ular bilan bir yo’nalishda xarakatlanadi. Bunda mahsulot qiziydi 
va undagi namlik bug’lanadi.
39-rasm. Barabanli kuritgich: a) umumiy ko’rinishi; b) nasadkalar 
sxemasi;

---

1-kurituvchi baraban; 2-bandaj; 3-jag’li shesternya; 4-tayanch; 5-qattiq 
roliklar; 6-kichik shesternya; 7-fundament, uzatma ramasi uchun; 8-ichki 
nasadka; 9-yuklovchi tarnovcha; 10-elektrodvigatel; 11-reduktor; 12-biriktiruvchi 
mufta; 13-barabanni zichlash; 14-bo’shatish kamerasi. Xosil bo’lgan suv bug’i 
quritgichdan ishlatilib bo’lgan gazlar bilan chiqarib tashlanadi. Quritgichdan 
chiqib ketayotgan gazlar ko’p miqdorda mayda mahsulotni olib chiqib ketadi, 
shuning uchun ular atmosferaga chiqarish dan oldin, albatta, tozalanishi 
kerak.Barabanli quritgichlar istalgan yiriklikdagi va namlikdagi mahsulotlarni 
quritish uchun ishlatiladi. Quritgichlar diametri 0,5 dan 3,5 m gacha, uzunligi 2,5 
dan 27 m gacha o’lchamda ishlab chiqariladi. Issiklik sarfi 850 dan 1000 kkal 
gacha 1 kg bug’latilgan suv uchun.
Quvur-quritgichlar ko’mir boyitish fabrikalarida yirikligi 13-15mm dan 
ortiq bo’lmagan boyitmalarni quritish uchun keng ishlatiladi. Ularni boshqa 
foydali qazilmalarni boyitishda olingan boyitmalarni quritishda xam ishlatish 
mumkin.
40-rasmda quvur-quritgichning sxemasi keltirilgan. O’txona vertikal quvur 
bilan bevosita ulangan. O’txonada yonilg’i yonishdan xosil bo’lgan issiq gazlar 
quvurga tushadi. Ventilyator quvurda yuqoriga ko’tariluvchan gazlar okimini 
xosil qiladi, uning tezligi kuritilayotgan mahsulot tarkibidagi eng katta 
bo’laklarni xam ko’tarishga etarli. Dastlabki mahsulot ta’minlagich orqali 
quvurning pastki qismiga beriladi, yuqoriga ko’tariluvchi issiq gazlar oqimi bilan 
yuqoriga ko’tariladi.
Issiq gazlar yuqoriga ko’tariluvchi mahsulot bilan bevosita ta’sirlashganda 
uning qizishi va tarkibidagi namlikni bug’lanishi sodir bo’ladi. Gaz okimi 
tsiklonga yo’naltiriladi. Unda quritilgan mahsulotning asosiy massasi ajraladi, 
ishlatilib bo’lingan gazlar bug’langan suv bug’lari bilan tozalanadi va 
atmosferaga chiqarib yuboriladi yoki qisman quritish jarayoniga qaytariladi. 
40-rasm. Quvur-quritgich qurilmasining sxemasi: 
1-yonilg’i bunkeri; 2-o’txona; 3-havoni o’txonaga berish uchun kanallar;
4-quvur-quritgich; 5-ho’l mahsulot uchun bunker; 6-ho’l mahsulot berish 
uchun konveyer; 7,8-tarelkali ta’minlagichlar; 9-tsiklon; 10-batareyali tsiklon; 
11-xo’l chang ushlagich; 12-ventilyator;
Yonilg'i 
Quritilgan 
mahsulot 
Qaytib tushgan 
mahsulot 
Shlam
kanalizatsiyaga 

---

13-ishlatilgan gazlarni chiqaruvchi quvur; 14-klapan.
Mahsulotdagi gaz oqimi ko’tarib olib chiqarib keta olmaydigan bir-biriga 
yopishib qolgan yirik bo’laklar pastga tushadi va quvurning tubiga o’rnatilgan 
shnek yordamida quritgichdan chiqarib tashlanadi. 
Quvur-quritgichlar diametri 650 dan 1200 mm gacha, uzunligi 14 dan 35 
m gacha qilib tayyorlanadi.