21-Мавзу. Молия тизими ва молиявий сиёсат. 1-§. Молиянинг моҳияти ва вазифалари

Молиянинг вазифалари

Молия миллий даромаднинг бир қисмини со-лиқ­лар, рен­та, бож тўловлари, акцизлар ва бош-қа йиғимлар шаклида бир­ламчи тақсимлашда ҳамда ижтимоий-ма­да­ний эҳти­ёжлар, даромад-лар дара­жасини ушлаб ту­риш, мудофаа, бош­қа­риш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш мақсад-лари учун қайта тақсимлайди. Пул маб­лағ­лари-ни ташкил этиш ва улар­дан фойда­ла­ниш­дан қў-йилган мақсадга муво­фиқ ра­виш­да фондлар таш­кил этиш амалга оширилади: корхона фонд­лари, ижти­моий суғурта фонди, махсус фондлар, давлат бюд­жети ва бошқалар.

Тақсим-
лаш

Солиқлар, тўловлар, йиғимларнинг амал­даги қо­нун­лар бўйича тўғри тўланишини, таш­кил этил­ган фондларнинг маблағ­лари­ни мақсад бўйича ишла­тилишини таъмин­лаш.

Молиявий ресурслардан фойдаланиш ва мо­лия­вий интизомга риоя қилиш молиявий муас­са­салар назорати остида бўлишини анг­латади.

Назорат қилиш

Бунда молия такрор ишлаб чиқаришни, иқтисодий жараёнларни ва тад­бир­ларни мо­лия­вий ресурслар билан таъмин­лайди.
Бунда молия солиқ имти­ёзлари, суб­си­дия, дотация ва субвенциялар ёрдамида фан-техника тарақ­қиёти­ни у ёки бу турдаги иқти­содий фаолиятни қўллаб-қувватлайди;
Молиянинг бу вазифаси жамият аъзола­ри­нинг ёрдамга муҳтож қатламларини ижтимоий ҳимоялаш ва қўл­лаб қувватлашга, турли ижтимоий муам­моларни ҳал этишга қаратилади;
Турли хўжалик субъектлари, мо­лиявий фондлар фаолияти бўйича ахборот тўпланади.
Умуман жамият иқтисодий фаолиятининг молиявий якун­лари ху­су­си­даги маълумот ва ахборотлар иқтисодий бош­қаришга қўл келади.


2-§. Молия тизими. Давлат бюджети ва унинг тузилиши.

Молия тизими - бу молиявий муносабатлар ва уларга хизмат қилувчи махсус молиявий муассасалардир.

Молия тизимининг таркиби

м олиявий муносабатлар: м олиявий муассасалар: м олияни рўёбга чиқарувчи механизмлар: м олия сиёсатини амалга оширишга хизмат қилувчи иқти­содий дастаклар ва воситалар.

Жамият молия тизимининг бўғинлари
	Корхоналар молияси			Турли мулкчиликка асосланган корхо­налар, фирмалар, ташкилот ва муас­са­салар молияси.
	Тармоқлар молияси			Тармоқ хусусиятига эга бўлган бир-лашма ва уюшмалар (компания, кон-церн, кор­порация, қўмита ва ҳ.к.) мо-лияси.
	Давлат молияси			Давлат бюджети: республика молияси: бошқарувнинг қуйи бўғинлари (вило­ят, шаҳар, туман, маҳалла) мо­лия­си.
	Суғуртавий молия			ижтимоий суғурта; шахсий суғурта; мол-мулк суғуртаси; тиббий суғурта; тадбиркорлик хатари суғуртаси; масъулият суғуртаси.
	Ижтимоий ташкилотлар молияси			Ижтимоий, сиёсий ва маърифий ишлар билан шуғулланувчи ташкилот, муассаса ва жамиятлар; касаба уюшмалари; сиёсий партиялар; ёшлар уюшмалари; хотин-қизлар ташкилоти; фахрийлар кенгаши; диний ташкилотлар; ижодий уюшмалар; спорт жамиятлари; илмий-маърифий жамиятлар.
		Махсус ва хайрия фондлар		«Маҳалла», «Наврўз», «Орол», «Истеъдод», «Экосан» ва бошқ.
		Бюджетдан ташқари молия фондлари		пенсия фонди бандлик хизмати фондлари табиатни муҳофаза қилиш фонди тарихий ёдгорликларни сақлаш фонди тадбиркорларга кўмаклашиш фонд­­­­-лари ва бошқалар

Давлат бюджети бу – давлатнинг ўз вази­фа­ларини бажа-ришни молиявий таъминлаш мақсадида пул маблағ­ларини тўплаш ва сарфлашнинг балансидир. Давлат бюджети – бу пул маблағларининг асосий марказлашган фонди бўлиб, давлат харажатлари ва уларни молиявий қоплаш манбала­ри­нинг йиллик режаси сифатида чиқади.