21-Мавзу. Молия тизими ва молиявий сиёсат. 1-§. Молиянинг моҳияти ва вазифалари

Давлат бюджети тузилиши

Даромадлар

Харажатлар

Бюджет маблағларининг шаклланиш манбаларини акс эттиради

Бюджет маблағларининг тақсимланиш йўналиш-ларини кўрсатади

Бюджет тақчиллиги – бу давлат бюджети харажатларининг унинг даромад-ларидан ортиқча бўлишидир.

Бюджет тақчиллиги сабаблари

* давлатнинг жамият ҳаётидаги ролининг ўсиб бориши, унинг иқтисодий ва ижтимоий вазифаларини кенгайиши;
* миллий ва жаҳон бозори конъюктураларидаги даврий тебранишлар
* иқтисодий тангликлар;
* давлатнинг иқтисодий сиёсатидаги ўзгаришлар

Бюджет тақчиллигининг аниқланиши

т ақчилликнинг мутлоқ миқдорида; Т ақчилликнинг ЯИМ миқдорига нисбий ўлчамида

Бюджет тақчиллигини қоплаш (молиялаштириш) ман­балари

Давлат кредити

Бунда давлат қарз олувчи (кредитор) сифа-тида чиқади. Давлат қарзи икки хил: ички ва ташқи қарз бўлиши мумкин. Ички қарз – давлат­нинг ўз фуқароларига, таш­килот ва фирмаларга қарзи, яъни давлат заём обли-гацияларини чиқа­риш орқали иқ­ти­содиёт субъектларининг молия­вий ре­сурс­ларини жалб қилади.

Ташқи қарз – бу халқаро кредит бўлиб, ҳозир­ги пайтда кенг қўлланилмоқда.

Қўшимча пул эмиссияси

Бунда Марказий банк муомалага товар ҳаж­ми­нинг кўпайиши билан қопланмаган қў-шимча пул массасини чиқаради. Пул мас-сасининг ўсиши жамият реал бойли­гининг кўпайиши билан бирга бормаслиги туфайли инфляцион жараён кучаяди. Шу­нинг учун ундан ниҳоятда эҳтиёт­кор­лик билан фойда-ланилади. Ташқи қарз­лар мил­лий даромад-нинг маълум қисмини фоиз тўловлари шак­лида четга чиқиб кетишига сабаб бўлади.

Камомадни қоплашнинг бошқа йўллари

• Бюджетга солиқ бўлмаган тўловлар­ни кў­пай­­тириш. Улар турли-туман. Ҳозир­ги пайт-да бюд­жетга сезиларли даражада даромад кел­ти­ради­ган соҳа чет эл туриз­ми бўлиб қолди.

  
  

• Молиялаштиришдан кредитлашга ўтиш.

  
  

• Зарар кўрувчи корхоналарни тугатиш, до-та­ция­ларни камайтириш, солиқ тизи­мини ўзгар­тириш;

  
  

• Маҳаллий бюджет ролини ошириш;

  
  

• Харажатларни камайтириш йўлла­рини топиш.