21-Mavzu: Reklama va savdo-sotiqni rag`batlantirish Reja

belgilangan foiz usuli. Tovarni kо‘zda tutilayotgan sotish hajmiga nisbatan yoki о‘tgan yilda sotilgan tovarlar hajmiga nisbatan qandaydir foiz reklamaga mablag‘ ajratiladi va uning yordamida reklama xarajatlari hisoblab chiqiladi, ya’ni: R_x=SK, bunda R_x - reklama xarajatlari. S - kuzda tutilgan sotish hajmi yoki о‘tgan yilda sotilgan tovarlar hajmi. K - reklamaga ajratilgan mablag‘, foiz hisobida;

raqibning reklama xarajatlarini hisobga olib belgilash usuli. Bu usul raqobatchining reklamasini kuzatib borishni taqozo etadi. Agar u televideniyeda о‘z tovarini qaftasiga 10 marta reklama qilsa, siz esa atigi 3 marta qilsangiz, u holda siz ham reklama sonini 10 martadan kam qilmasligingiz lozim;

qoldiq mablag‘lar usuli. Bu usul firmaning о‘z mablag‘ini boshqa ishlarga sarflagandan ortib qolgan qismini reklamaga ajratadi. Bu usul eng samarasiz usul bо‘lib, ayrim qollarda reklamaga juda oz mablag‘ ortishi va ba’zan esa qolmasligi ham mumkin;

qaror qabul qilish modeli. Bu usul matematik modellar yordamida tovar oborotiga asoslanib, reklama xarajatlarini hisoblab chiqish imkonini beradi. Bu usul F.Kotlerning 1980 yilda chop etilgan "Marketingni boshqarish" kitobida bayon etilgan. Unda yozilishicha reklama faoliyatining boshida amalga oshirilgan tadbirlar va kо‘plab xarajatlar samarali ekanligini va vaqt о‘tib borishi bilan ularning samarasi pasayib borishi isbotlanadi. Kitobda keltirilgan Vidal-Volf modeli tovar oborotining о‘sishi reklama xarajatlariga bog‘liq degan g‘oyaga asoslanadi. Shunday qilib, reklama va ishlab chiqarish samaradorligi orasida uzviy bog‘liqlik mavjud bо‘lib, bu esa о‘z navbatida reklama xarajatlarini ham aniq va har tomonlama hisobga olish zarurligini taqozo etadi.



5. Tovar sotishni rag‘batlantirish


Sotishni rag‘batlantirish – bu ma’lum bir muddatda sotish hajmini oshirish maqsadida turli rag‘batlantirish vositalaridan foydalanish hisoblanadi. Bu rag‘batlantirish vositalariga: mukofotlar, chegirmalar, ketma-ket tovarni sotib olgani uchun sovg‘alar, lotereya va о‘yinlar о‘tkazish, tovar bilan qо‘shimcha narsalar qо‘shib berish, bepul yetkazib berish va о‘rnatish, ma’lum muddatda sotilgan tovarga bepul xizmat kо‘rsatish va boshqalar kiradi.
Sotishni rag‘batlantirishda tovar tо‘g‘risida ma’lum darajada axborotga ega bо‘lmagan iste’molchilarga murojaat qilinadi. Shuning uchun rag‘batlantirish siyosatining vazifasi - ularda firma tovarlarini keyingi vaqtda sotib olishga ishtiyoq tug‘dirish hamda doimo aloqada bо‘lishga chiqarishdan iborat. Odatda talabni shakllantirish tadbirlari iste’molchilarga va sotuvchilarga qaratilgan bо‘ladi.
Odatda, tovar sotishni rag‘batlantirish usullari uch guruhga bо‘linadi:

1. 
   Mahsulot sotishni xaridorlarga nisbatan rag‘batlantirish.
   
2. 
   Sotuvchilarga – magazinlar, namoyish zallari xodimlari va boshqalarga nisbatan rag‘batlantirish.
   
3. 
   Talabni shaklantirish va sotishni rag‘batlantirishda «pablik rileyshnz» tadbirlari.
   

Mahsulot sotishni xaridorlarga nisbatan rag‘batlantirish – tovarni oldindan kelishilgan shartlarda sotib oladigan firmaga kattaroq tijorat foydasini taklif qilishdan iborat. Bu foyda, masalan, sotib olinadigan tovar hajmiga qarab, shuningdek, muayyan sondagi buyumlarni muntazam ravishda xarid qilganligi uchun «bonus» tashlama shaklida beriladi. Shuningdek, turli shakllardagi kreditlardan, keyinchalik kata hajmda mahsulot xarid qilish sharti bilan tovarlar namunasini «sinab» kо‘rish uchun vaqtinchalik tekinga berish, yangi buyumga badal tarzida tutilgan buyumni qabul qilish va boshqalar ham foydalaniladi.
Tovar sotishni rag‘batlantirishning ikkinchi usuli – bu kishilarning mahsulot sotishda yuqori kо‘rsatkichlarga erishishlariga qaratilgan. Rag‘batlantirish faqat pul mukofotigina emas, balki qо‘shimcha ta’til berish, firma hisobidan sayohatlar uyushtirish, qimmatbaho sovg‘alar in’om etish shaklida ham bо‘lishi mumkin. Ma’naviy rag‘batlantirish shakllariga ham befarq qaramaslik kerak.