22-amaliy ish bpi pasportini tuzishni o‘rganinsh. Umumiy holati va asosiy ma’lumotlar

E. Pog’onada skvajinalar joylashuvining parametrlarini va skvajinadagi portlovchi moddalar zaryadining miqdori hisoblash.
1. Pog’ona osti qarshilik chizig’ining qiymatini aniqlash (W).
Qiymat (W), birinchi navbatda, tog’ jinslarning portlanish kategoriyasi va skvajina zaryadining diametriga bog’liq.
Taxminiy maksimal qiymatni W_pr bilish uchun S.A. Davidovning mashhur formulasidan foydalanish mumkin

K_T — massiv darzining koeffitsiyenti (K_T = 1÷1,2);
∆ — portlovchi modda zichligi, kg/m³ ;
K_vv — o’tkazish koeffitsiyenti (jadval 13);
γ — tog’ jinsining zichligi, kg/m³;
m — skvajinalarning yaqinlashish koeffitsiyenti, (m ≤ 1,2).
W_pr qiymatini tajribada tasdiqlangan yo’l bilan aniqlash mumkin:
W_pr = k d_c
k — tog’ jinslarining portlanish koeffitsiyenti;
d_c — skvajina diametri, m.
I kategoriyali tog’ jinslari uchun k – 24 – 50 ; II kategoriyali k – 40 – 45; III kategoriyali k – 30 – 35; IV kategoriyali k – 30 – 35 va V kategoriyali k – 25 – 30 olish mumkin.
2. a qatordagi skvajinalar orasidagi masofani aniqlash a = m W, m.
m — skvajinalarning yaqinlashish koeffitsiyenti, (m ≤ 1,2).
m qiymatini massivning holatidan, pog’onaning qiyaligi va massivga yo’naltirilgan to’lqinning maksimal tezligidan a_uv kelib chiqib aniqlash mumkin. Bu yo’nalish minimal darzning yo’naltirilgan chastotasiga, ya’ni zaryad atrofidagi tog’-jinslarni maydalanish zonasiga yo’naltirilgan katta o’qqa mos keladi.
O’quv hisobotda quyidagilarni olish mumkin:
a_uv da 60÷90º — m = 0,7÷0,9
a_uv da 0÷30 — m = 1,1÷1,3
30 da ≤ a_uv ≤ 60 — m = 0,95÷1,05
Keltirilgan diapozondagi m ning qiymati katta, a_uv ning qiymati kamroq.
3. Skvajinaning qatorlar orasidagi masofasini aniqlash (b).

• 
  Qiya skvajinalarga b = W ni olish mumkin.
  
• 
  Vertikal govaklarga esa – b = (0,85÷1,0)W
  

4. 
   Skvajinadagi portlovchi modda zaryadining qiymatini hisoblash.
   

Q_zar = q_pV_c, kg
V_c — bitta Skvajina zaryadi bilan portlaydigan, massivning hajmi, m³
V_s = H_y W a, m³
q_p — belgilangan portlovchi moddaning sarflanishi, kg/m³

4. 
   Skvajina sig’imi bo’yicha portlovchi modda zaryadining hisoblangan qiymatini tekshirish (P)
   

P = p l_zar, kg
P — 1m skvajinaning sig’imi, kg/m
L_zar — skvajinadagi portlovchi modda zaryadining uzunligi, m.
1m skvajinaning sig’imi:

d_z — skvajina (zaryad) diametri, m
∆ — qabul qilingan portlovchi moddaning zichligi, kg/m³
Skvajinadagi portlovchi modda zaryadining uzunligi:
l_zar = L_c – l_zab, m
l_zab — tiqin uzunligi, m
l_zab = (15÷20)d_c , m
Skvajinaning sig’imi zaryadning hisoblangan massasiga teng yoki yaqin bo’lishi kerak. Agar ular sezilarli darajada bir biridan farqlansa, unda tenglashtirish uchun skvajina setkasining hajmiga nisbatan kichraytirish yoki kattalashtirish, yoki skvajina diametrini o’zgartirish (burg’ulash stanokida shunaqa imkoniyat bo’lsa), balandlik bo’yicha bo’lib yuborilgan portlovchi modda zaryadlarining massa hisobinig natijasiga ko’ra kamaytirish zarur.

4. 
   Skvajinalar setkasining formasini tanlash.
   

Skvajinalarning qatorlar sonini 2 – 4 skvajina qatorlariga to’g’ri keladigan 15 – 30 m atrofidagi transportli texnologiya bilan portlatuvchi bloklarning umumiy kengligidan kelib chiqib oldindan aniqlash mumkin.
Anizontrop massivining a_uv burchak qiymatidan kelilib chiqib: a_uv da 60÷90º va a_uv = 0÷30º ga shaxmatli, a_uv 30ºdan 60ºgacha esa – to’g’riburchakli to’r formasidan kelib chiqib skvajinaning to’rini tanlash mumkin .

4. 
   1 m skvajinadan portlatilgan tog’ jinsining chiqishini aniqlash.
   

Portlatilgan tog’ jinsining taxminiy qiymatini quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:

V_c – bitta skvajina zaryadi bilan portlaydigan tog’ jinsining hajmi, m^3.

4. 
   Ekskavatorning bir oylik yoki yarim oylik ish unumdorligiga muvofiq portlatilaydigan blok hajmi V_vb.
   

Ekskavatorning oylik o’rtacha ish unumdorligiini quyidagi taxminiy hajmlarni olish mumkin: