23-amaliy mashg’ulot. Internetning marketing muhiti va mahsulotlarning hayot tsiklini shakllantirishga ta’siri

Tovarlarning moddiyligi 
Moddiylikka qarab tovarlarni ikki guruhga bo‘lish mumkin: 
1. 
Moddiy tovarlar - Internet ularni sotish, reklama qilish, sotishdan 
oldingi va sotishdan keyingi xizmatlar uchun kanal sifatida ishlatilishi 
mumkin, ammo ularni etkazib berish an’anaviy vositalardan foydalanishni 
talab qiladi. 
2. 
Nomoddiy tovarlar - bu jismoniy xususiyatlarga ega bo‘lmagan 
tovarlar: axborot, dasturiy ta’minot, raqamli formatda yozilgan musiqa va 
boshqalar. Nomoddiy va moddiy bo‘lmagan tovarlarning asosiy farqi 
shundaki, ular to‘g‘ridan-to‘g‘ri Internet orqali etkazib berilishi mumkin. 
Mahsulotning hayotiy aylanishi (tsikli) 
Mahsulotning bozorda raqobatdosh bo‘lish dinamikasini aks ettiruvchi 
eng muhim kontseptsiya mahsulotning hayot aylanishi hisoblanadi. 
Mahsulotning hayotiy tsikli vaqt ichida ma’lum bir bozorda kompaniyaning 
aylanmasi va foydasining shakllanishini, ya’ni bozorda raqobatdosh 
mahsulotning harakati dinamikasini tavsiflaydi. 
Butun hayot tsiklining davomiyligi va uning individual bos- qichlari 
mahsulot turiga va turiga bog‘liq. 
Iste’mol tovarlari va sanoat tovarlarining umumiy ten- densiyasi 
ularning hayot aylanishining pasayishi hisoblanadi. Bu erda bir bosqichdan 
ikkinchi bosqichga o‘tishni tezlashtiradigan va shu bilan mahsulotning hayotiy 
davomiyligini qisqartiradigan axborot texnologiyalari va Internet katta hissa 
qo‘shmoqda. 
Sotishdan oldingi va sotishdan keyingi xizmatni yaxshi- lash uchun 

---

Internetdan foydalanish. Xizmatni tashkil qilish. 
Sotishdan keyingi xizmat ko‘rsatish mahsulot siyosatining ajralmas 
qismi hisoblanadi. U mahsulotni sotib olishdan oldin va keyin mijozlarga 
taqdim etiladigan xizmatlarni anglatadi. Xizmat- ning maqsadi - mijozlarga 
mavjud mahsulotni taklif qilish va ularga undan maksimal darajada 
foydalanishga yordam berisdir. 
Marketing vositasi sifatida xizmatning asosiy vazifalari mi- jozlarni jalb 
qilish, mahsulot sotishni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish, mijozlarni 
xabardor qilish hisoblanadi. Xizmat ko‘rsatish tufayli kompaniya mijozlar 
bilan qulay ishonchli munosabatlarni yaratadi va samarali tijorat aloqalarini 
davom et- tirish uchun asos yaratadi. 
Xizmatlar tovarlarni sotib olishdan oldin ham, keyin ham ko‘rsatilishi 
mumkin. Tovarlarni sotib olgandan so‘ng, ishlab chiqaruvchi yoki sotgan 
kompaniya sotishdan keyingi xizmatni amalga oshiradi - yetkazib berish, 
o‘rnatish, monitoring, texnik yordam va hk. 
Xizmat ko‘rsatish va mijozlarni qo‘llab-quvvatlash Internet yordamida 
quyidagi toifalarda kengaytirilishi mumkin: 
• 
qo'shimcha ommaviy axborot - firmalar iste'molchilar uchun katta 
miqdordagi ma’lumotlarni Internetga joylashtira oladilar. Bu, ayniqsa, 
kompyuter texnologiyalari kabi yuqori texnologiyali mahsulotlar uchun to‘g‘ri 
keladi. Agar server yaxshi ishlab chiqilgan va qidiruv funksiyalariga ega 
bo‘lsa, iste’mol- chilar kerakli ma’lumotlarni osongina topishlari mumkin. 
• 
"tez-tez so'raladigan savollar" - bunday ma'lumotlarni taqdim etish 
nafaqat mavjud, balki potentsial iste’molchilar uchun ham, ushbu 
kompaniyada xarid qilish zarurligiga ishontirish uchun muhimdir; 
• 
Qayta aloqa qo‘shimcha mexanizmi - Internet iste’mol- chilar bilan 
samarali muloqotlarni tashkil qilish uchun ishlatilishi mumkin, bu ularning 
kompaniyalar bilan o‘zaro munosabatlari imkoniyatlarini sezilarli darajada 
kengaytiradi. Sotuvchilarni mijozlarning talablariga mos ravishda qo‘llab-
quvvatlashlari katta ahamiyatga ega. Fikr-mulohazani tashkil qilish vositalari 
elektron pochta, konferensiyalar va kompaniyaning veb-saytida to‘ldirish 
uchun shakllar bo‘lishi mumkin.