23-мавзу: Низо ва стрессни бошқариш КЎргазмали қуроллар

Ҳаддан ташқари кўп иш ёки аксинча, беишлик, ишнинг ўта кам бўлиши ҳам стрессга олиб келади. Бундай сабалар туфайли содир бўлган асабийлашиш энг кўп тарқалгандир. Иш ҳаддан ташқари кўпайиб кетганда безовталаниш моддий бойликларга бефарқ бўлиш ҳиссиётини кучайтиради. Худди шунингдек, иш билан кам таъминланганда юқоридаги ҳолатлар такрорланади.

Қизиқмаган иш билан банд	Қизиқмаган иш билан банд бўлиш ҳам стрессни юзага келтирувчи сабаблардан ҳисобланади. Текширишлар шуни кўрсатадики, иш қанчалик қизиқарли бўлса, ходим шунчалик кам безовталанади ва бетоб бўлмайди.
Ёмон иш шароитлари ва бошқалар	ёмон иш шароитлари, иш жараёнида одамларнинг бир-бирига асоссиз талабларни қўйиши, уқувсиз раҳбарнинг уқувсиз муомаласи, демотивлаштиришнинг устувор эканлиги ва бошқалар ҳам стрессни вужудга келтиради.

Стресснинг физиологик сабаблари

• 
  мигрен (бошни қаттиқ оғритадиган ва кўнгилни айнитадиган асабий касаллик) яра;
  
• 
  қон босимининг ошиши;
  
• 
  қон касаллиги;
  
• 
  бел оғриғи;
  
• 
  артрит;
  
• 
  астма;
  
• 
  юрак оғриғи;
  

Руҳий сабаблар


Руҳий сабабларга - қаттиқ қўзғалиш, иштаҳани йўқотиш, воқеаларга, одамларга нисбатан эътиборсизлик кабилар киради.
Организм учун салбий бўлган қуйидагилар ҳам асабийлашишнинг руҳий сабаблари ролини ўйнаши мумкин:

бахиллик	қаҳр-хуноблик	рашк
даҳшат	иккиланиш	шубҳа
уят	саросималик	жаҳл
нафрат	қониқмаслик	ачиниш
тоқасизлик	виждон азоби	макр
норозилик	хафагарчилик	ғам
ноумидлик	ранжиш	ташвиш
озор	қўрқиш	хўрлик
ҳақорат	ёмон кўриш	адоват

Д.Карнегининг тинчлик ва бахт яратишнинг етти йўли тўғрисидаги фикрлар

Т/р	Фикр номи	Фикрнинг изоҳ
1.	Ҳаётингизни ўзгартириш мумкин бўлган саккизта сўз.	Бизнинг қандай бўлишимиз фикрлашимизга боғлиқ. Тафаккуримиз тақдиримизни белгилайди. Агар Сиз қалбингиз хотиржам ва бахтли бўлишни истасангиз ёруғ кунлар ҳақида ўйланг, бардам бўлинг. Шунда Сиз ўзингизни қувноқ ва тетик ҳис қилиб юрасиз.
2.	Ўч олишга уриниш қимматга тушади.	Гипертония беморларнинг аксарият ҳолларда ҳафақонликдан келиб чиқади. Уларнинг доимий азият чекиши туфайли қон босими кўтарилади. Юрагида оғриқ пайдо бўлади. Мухолифлардан қасд олишга уриниш - бу кишининг ўзига қимматга тушади. Келинг, яхшиси, генерал Эйзенхауэр қилгандек, ўзимиз ёқтирмайдиган кишиларга вақт сарфламайлик.
3.	Қандай қилсангиз миннатдан азият чекмайсиз?	Инсон табиати шундай, у ташаккур билдиришни унутиб қўйиши мумкин. Шунинг учун, биз агар ҳар сафар ташккур эшитишни кутиб турсак, бош оғриқни кўпроқ орттириб олган бўламиз. Биз қувноқ ва бахтли бўлишни истадикми, келинг, кимнингдир раҳматини ёки миннатини ўйламайлик. Кимгадир, ниманидир берганимиздан ўзимиз хурсанд бўлаверайлик.