23-мавзу: Orzu, maqsad va muvafaqqiyatni anglatish mexanizmlari. Reja

Maqsadlar va maqsadlarni belgilash

Maqsad - bu inson erishmoqchi bo‘lgan narsa, intilish ob'ekti, orzu qilingan natija, amalga oshirish kerak bo‘lgan, lekin erishish shart emas.
Мaqsad deganda shaxs amalga oshirishga intilayotgan g‘oya tushuniladi. U ongli faoliyat va iroda mahsuli, irodaviy motivatsiyaning sub’ektiv shakli bo‘lib ko‘rinadi, lekin ichki psixik hodisalarga o‘xshab maqsad tushunchasi ham tashqi ob’ektiv dunyoga o‘tadi. Maqsad - bu faoliyat natijalarini va unga ma'lum vositalar yordamida erishish imkoniyatlarini ideal ichki kutish. Demak, maqsad shaxsning intilish va istaklari, niyatlari, kelajak g‘oyalari, ongi va irodasi bilan uzviy bog‘liqdir. Ya'ni, u har qanday harakat, ish uchun asos bo‘lib, uning pirovard natijasi ham bo‘ladi.
Maqsadlar uchta darajada tasniflanadi:

• 
  Birinchi daraja - operatsion maqsad. Bu taktikaga nisbatan bo‘ysunadigan vaqtinchalik, kundalik maqsadlardir. Ular kamdan-kam hollarda mustaqil ravishda aniqlanadi, aksincha, ular taktik maqsadlarga erishishda harakatlarni konkretlashtirishdir.
  

• 
  Ikkinchi daraja - taktik maqsadlar. Ular strategik ko‘rsatmalardan tashqariga chiqadilar. Taktik maqsadlarda ularning qiymati kabi komponentlar ko‘rsatilgan. Ular strategik xarakterdagi maqsadlarga erishishga qaratilgan qadamlar va vazifalardir.
  

• 
  Uchinchi daraja - strategik maqsadlar. Ular hayotning boshqa maqsadlari orasida eng muhimi. Ular insonning, bir guruh odamlarning yoki umuman tashkilotning hayot taraqqiyot yo‘lini belgilaydi. Shaxsning hayoti barcha ko‘rinishlari va hayotiy qadamlari bilan strategik maqsadlarni belgilaydi. Ular har qanday faoliyatning yetakchi omilidir.²
  

Shaxsni shakllantirish tabiati va uning o‘zgaruvchanligi maqsadlarning xususiyatlarini aks ettiradi.
Maqsad qo‘yish jarayoni muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun shaxs o‘zini, yetakchi motiv va qadriyatlarini yaxshi bilishi, ijodkor va irodali, yaxshi tasavvurga ega bo‘lishi kerak. Strukturaviy fikrlash va mantiq ham katta rol o‘ynaydi. Umuman olganda, maqsadni belgilash - bu to‘g‘ri amaliyot bilan o‘rgatish mumkin bo‘lgan mahorat. Maqsad qo‘yishning ma'nosi - shaxsning ekzistensial mohiyatining namoyon bo‘lishi, ya'ni, bu haqiqatni faol ravishda ishlab chiqish jarayonidir. Bu insonning asosiy ehtiyojlaridan biridir. Maqsadni belgilash energiya darajasini oshirishga qaratilgan. Bu o‘z-o‘zini rag‘batlantiruvchi kuchli omil. Maqsadni belgilash tashvish darajasini kamaytiradi yoki butunlay yo‘q qiladi va noaniqlikni kamaytiradi. Ammo maqsadlarni belgilashdan bosh tortish shaxsiy nizolar, ularga erishmasdan maqsadlar qo‘yish tajribasidan kelib chiqadigan qo‘rquvlar, shaxsiy salohiyat, ularning harakati va erishish uchun resurslar haqida ma'lumot yetishmasligi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Maqsadlarni belgilash, maqsadlar strukturasini ishlab chiqish tamoyillari izchillik va o‘zaro bog‘liqlikda bo‘ladi.