243 haqorat tushunchasi va uning lingvistik ekspertizasi

O‘ZBEK AMALIY FILOLOGIYASI ISTIQBOLLARI
Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
 
 
 
 
245 
maʼlumotlarning tarqalishidan “himoya qiladi”, deb ishoniladi. tilshunos faqat 
birinchi guruh 
belgilarini, 
yaʼni 
shaʼni 
va qadr-qimmatini 
kamsitish 
(ishbilarmonlik obroʻsi) belgilarini ochib beradi. 
Haqorat, shaʼni va qadr-qimmatini kamsitish, jabrlanuvchining 
ishchanlik obroʻsiga putur yеtkazishning diagnostik belgilarini aniqlab olish 
ham muhim vazifalardandir. Haqoratda asosan, salbiy mazmuni ustun boʻladi. 
Salbiy maʼlumot - bu shaxs yoki tashkilot haqida xabar qilingan salbiy 
maʼlumotlar. “Salbiy maʼlumot - bu sogʻlom fikr, axloq (“yozilmagan qonun”) 
nuqtayi nazaridan yoki huquqiy nuqtayi nazardan (har qanday layoqatli fuqaro qila 
oladigan darajada) shaxsning - yuridik yoki jismoniy - salbiy tavsifini oʻz ichiga 
olgan maʼlumotlar. buni tushunish, huquqshunoslik sohasida maxsus bilimga ega 
boʻlmaslik). Lingvistik shaklda ifodalangan baʼzi yoki boshqa maʼlumotlar, agar 
tahlil qilinayotgan birliklarning semantikasida maʼnoning nomaqbul komponenti 
mavjudligi aniqlansa yoki tahlil qilinayotgan bayonotda kontekstual vositalar bilan 
amalga oshirilgan kontekstda maʼqullanmagan baho ifodalangan boʻlsa, salbiy deb 
tasniflanadi. “Salbiy maʼlumot” tushunchasi bilan bir qatorda “shaxsni salbiy 
baholash”tushunchasi ham mavjud. 
Umumiy nuqtayi nazardan olib qaraganda, haqorat –ijtimoiy xavflilik darajasi 
yuqori/oʻrta darajada boʻluvchi huquqbuzarlik. Bunda maʼnaviy zarar yеtkazish 
omillari yuqori ahamiyat kasb etadi. Ushbu jarayonda haqorat bilan bogʻliq 
holatlar fuqarolik sudida koʻrib chiqilishi va jazo chorasi tayinlanishi mumkin. 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
 
1. Баранов А.Н. Лингвистическая экспертиза текста: теория и практика: 
учеб. пособие / А.Н.Баранов. – М.: Флинта: Наука, 2007. – 507 с.
2. Галяшина Е.И.Основы судебного речеведения: Монография / 
Галяшина Е.И. – М.: СЕЭНСИ, 2003. –236c. 
3. Голев Н.Д. Юридический аспект языка в лингвистическом освещении 
// Юрислингвистика: проблемы и перспективы: Межвуз. сб. научных трудов / 
Под ред. Н.Д. Голева. – Барнаул: Изд-во Алт. ун-та, 1999. 
4. Шабанов М. Особенности проведения судебной лингвистической 
экспертизы по делам об оскорблении // Вестник Дагестанского 
государственного университета. 2010. Вып. 2 – С. 175-179 
5. Ярощук И., Жукова Н.А., Долженко Н.И. Лингвистическая 
экспертиза, Белгород. 2020. – Б. 33. 
6. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. 5 жилдли. V жилд. – Тошкент: 
Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 2020. – Б. 186. 
7. Lex.uz 
8. Norma.uz