26. Covid-19 пандемияси савдо ва ривожланишга кўрсатган таьсири

1-Жадвал
COVID-19 билан касалланганлар сони 2020-йил
31 Янв. 29 Фев. 31 март. 30 апр. 31 май. 30 июнь. 31 июль. 31 авг.


АҚШ ЕВРОПА ШАРҚИЙ ОСИЁ ШАРҚИЙ ЎРТА ЕР ДЕНГИЗИ АФРИКА

UNCТАD 2020 йилда ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) 4.3 фоизга пасайишини кутилган ва унинг 2021 йилда глобал тикланиш 4,1 фоизни ташкил этади. Иқтисодиёти ривожланган 2020 йилда ривожланаётган мамлакатларга қараганда кўпроқ таъсир кўрсатди, мос равишда -5,8 ва -2,1 фоиз бўлиши кутилмоқда ва 2021 йилда +5,7 фоизга нисбатан +3,1 фоизга нисбатан заифроқ тикланишни содир бўлган. 2008/09 йилги глобал молиявий инқироздан фарқли ўлароқ, ривожланаётган мамлакатлар ишлаб чиқаришнинг чуқурроқ пасайиши бошдан кечириши кутилган. 2020 йилда салбий ўсиш ва ривожланган иқтисодиётлар катта тажрибага эга бўлган. 2009 йилда -3,4 фоизни ташкил этган бўлса, 2020 йилда -5,8 фоизга кўтарилган.

Шубҳасизки, ушбу маълумотлар минтақавий ва мамлакат даражасидаги турли хил тенденцияларни яширади. Хитой ва Корея Республикасида ҳам 2020 йил, мос равишда +1,3 фоиз ва +0,1 фоиз, нисбатан ижобий ўсиш кузатилди. Америка ҳам ривожланган, ҳам ривожланаётган, 2020 йилда ишлаб чиқаришнинг салбий ўсиши кутилмоқда: Аргентина -10.4 фоиз, Бразилия -5,7 фоиз, Мексика -10 фоиз ва Америка Қўшма Штатлари -5,4 фоиз. Европа давлатлари ҳам бу салбий ўсишга дучор бўлишлари кутилган.Франция -8,1 фоиз, Германия -4,9 фоиз, Италия -8,6 фоиз ва Буюк Британия ва Шимолий Ирландия Бирлашган Қироллиги -9,9 фоиз. Жанубий Африкадаги маҳсулот прогнозларига кўра 6 фоизга тушган.
2-жадвал.
Жаҳон иқтисодиёти ўсиш тенденциялари(йиллик фоиз ўзгариши)


Ривожланган мамлакатлар ривожланаётган мамлакатлар
3-жадвал.
Глобал маҳсулотлар савдоси



Глобал товарлар савдоси қиймати Глобал товарлар савдоси динамикаси

Оқибатлари

COVID-19 пандемияси бевосита ва тўғридан-тўғри 2020 йилда инвестицияларни жалб қилиш (ташқи инвестицияларни чет эл инвестициялари) салбий таъсир кўрсатди.Пандемия аҳволи ёмонлигича қолмоқда, 2021 йилда унинг янада ёмонлашиши кутилмоқда.Пандемия натижасида амалга оширилаётган инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш ва янги лойиҳаларни тўхтатиш юзага келган истисно глобал вазият кечикишга олиб келди.Шунингдек мезбон давлатлар одатдаги пул маблағлари сарфланадиган чет эл даромадларининг қуриб кетиши кутилмоқда.Натижада, 2020 йиилда хорижий инвестицияларнинг глобал қарздорлиги 40 фоизгача камайиши прогноз қилинмоқда, Бу тўғридан-тўғри уларнинг 2019 йилдаги қийматидан 1,6 триллион долларга яқин (4-жадвалда) инвестицияларни олиб келади. 2005 йилдан бери биринчи марта 1 трлн. доллардан пастроқ натижага дуч келдик. Хорижий инвестициялар 2021 йилда янада камайиши кутилмоқда ва фақат 2022 йилда тиклана бошланиши прогноз қилинди. COVID-19, ФДИ тарқалишидан кейин мамлакатни изолация қилиш билан бир зумда тўқнашиб кетди. Бироқ, баъзи инвестиция харажатлари давом этди(масалан, лойиҳаларнинг хед жорий харажатлари), аммо бошқа харажатлар блокланди. Эълонлар ва яшил ЕLD лойиҳалари тўхтатилди. Худди шундай, кўплаб бирлашишлар ва қўшилишлар вақтинча тўхтатилган ёки бекор қилинган.Қўшма Штатлар ва Европадаги баъзи режалаштирилган мега-қўшилишларни тасдиқлаш жараёнларининг кечикиши регуляторлар хабарини эълон қилишди (UNCТАD, 2020д).