27-Mavzu: Mikroprotsessor va raqamli hisoblash texnikasi vositalarining o`lchov sistemalarida qo`llanilishi

27-Mavzu: Mikroprotsessor va raqamli hisoblash texnikasi vositalarining o`lchov sistemalarida qo`llanilishi

Reja:

1. 
   MP larning tavsiflari.
   

2. Hisoblash vositalarining sxemalarini

MP o`rta va yuqori integratsiyalangan tranzistor, yarim o`tkaz gichli va shunga o`hshash elementlardan tashkil topgan sxemalardan iboratdir. SHuning uchun ham MPning tuzilish texnologiyasi tranzistorlarning tuzilish texnologiyasidan aniqlanadi. Bilamizki, tranzistor va bloklar quyidagi texnologiyalar asosida qurilishi mumkin:

D² – MOP-ikki diffuziyali MOP-tranzistor;

I²L — integral injeksiya logika asosida;

I³L — integral injeksiya Izoplanar logika asosida;

K — komplementarli;

MDP — metall — dielektrik yarim o`tkazgichli;

MOP — metall — okisel yarim o`tkazgichli;

TTL — tranzistor — tranzistor logikasida;

TTLSH — shotki bar`erli tranzistor-tranzistor logikasida;

ESL — emmiterli bog’langan va shunga o`xshashlar.

MPlarning tavsiflarini yaxshilash ularning texnologiyalarini o`zgartirib yaxshilab borish bilan bog’lik.

MP yaratilish texnologiyasi bo`yicha asosan uchta avlodga bo`li nadi:

1. 
   — r — kanal asosidagi MOP-texnologiyali;
   
2. 
   — n — kanal asosidagi komplementarli MOP - texnologiyali;
   
3. 
   — bipolyar asosidagi texnologiyali.
   

Birinchi avloddagi MP (1971 y.) buyruqlarni bajarishga ketgan vaqti (10-20 mks) va tanlanadigan buyruklarni chegaralanganligi, xotirasining kichikligi, adreslash turlari bilan tavsiflanadi.

Ikkinchi avloddagi MP (1973 y.) birinchi avloddagiga nisbatan buyruklarga sarf etilgan vaqtning kamligi (2-5 mks), tanlanadigan buyruklarning ko`payganligi, xotirasining kattaligi va adreslash turlari bilan tavsiflanadi.

Uchinchi avloddagi MP (1974 y.) bipolyar texnologiya asosida qurilgan. Bunday MPlar yuqori tezligi bilan tavsiflanadi (buyruqni bajarishga ketgan vaqt 50-300 mks), boshqarishi esa mikroprogramma negizidadir.

Har xil mikroelektronika texnologiyasini qo`llash bir qancha turdagi har xil asosda qurilgan MP vositalarini qurishga imkon beradi.

K-MOP texnologiyasi asosida qurilgan MPga K587, K588,... seriyadagi MPlar kiradi. Ular qurilmalarni juda kam elektr energiyasini iste`mol qilishini ta`minlaydi.

n-MOP texnologiyasi asosida qurilgan MPga K580, K581, K1801 va shunga o`xshash seriyadagi MPlar kiradi. Ular eng ko`p elektron komponentlarning (sxemalarning) joylanishini ta`minlaydi.

TTLDSH va eSL texnologiyasi asosida qurilgan MPga K589, K1802 va shunga o`xshash seriyadagi MPlar kiradi. Ular qurilmalarning yuqori tezlikda ishlashini ta`minlaydi (0.1 mks dan kichikroq).
MP larning tavsiflari

№	Ayrim MP KIS nom-lari	Belgilanishi		Razryad i (sigi-mi), bit		Taktli chastota-si, MGTS		Manba-ning katta-ligi, V
1	2	3		4		5		6
	K — MOP texnologiyali MP
1	Markaziy protsessorli element (ma`lumotlarni, kattaliklarni) yondosh qayta ishlovchi	KR580VM80A		8		2,5		+5 -5 +12
2	Programmalashtiriladigan yondosh interfeys.	KR580VV55		8		2		+5
3	Programmalashtiriladigan ketma — ket interfeys	KR580VV51		8		2		+5
4	Programmalashtiriladigan taymer	KR580VI53		8,16		2		+5
5	Xotiraga to`g’ri kirishga imkoniyat yaratuvchi programmalashtiriladigan kontroller.	KR580VT57		8,16		2		+5
6	Vaqtincha to`xtashni programmalashtiriladigan kontroller	KR580VN59		8		2		+5
7	Elektron — nur trubkasi uchun programmalashti — riladigan kontroller	KR580VG75		8,16		2		+5
KR 584 seriyali mikroprotsessor
1			2		3		4		5
Markaziy protsessorli element			KR584IK KR584IK18 KR584IK18		4p 4p 4p		0,5 0,5 0,5		5
KR 588 seriyali MP

1 - jadval

ALU Xotirani shqaruvchi Sistemali kontroller	KR588VS2 KR588VU2 KR588VG1	16 150 logik ko`payt irish	1 1,2 1	5 5 5
Ko`p rejimli buferli registr Magistralli kabul qiluvchi uzatuvchi qurilma	KR588IR1 KR588VA1	8 8	- -	5 5
ESL - texnologiyali 1800 seriyali MP
Arifmetik logik blok Sinxronizatsiyalaydigan blok Operativ xotirani boshqaradigan blok Programmalashtirilgan su ruvchi	K1800VS1 K1800VV2 K1800VV2 K1800VR8	4p 4p 16p	36 36 36 36	-5,2; 2 -5,2
TTLSH - texnologiyali 1804 seriyali MP
MPli sektsiya mikrokoman-dalar ketma- ketligini boshqaruvchi blok Tez ko`chiruvchi sxema Navbatdagi adresni tanla- shini boshqaruvchi blok D — turdagi yondosh registor	KR1804VS1 KR1804VU1 KR1804VU2 KR1804VR1 KR1804VUZ KR1804IR1	4p - - - 32x8 4p		5 5 5 5 5 5
N - mdp texnologiyali va 83-K 1883 seriyali MP
Arifmetik blok Xotirani boshqaruvchi KIS Arifmetik kengaytirgich Magistral adapteri	830-KR1883IAO 831-KR1883VR 832-KR1883VR2 834-KR1883VA4		8 8 8 10	5 5 5 5

KIS ishlab chiqarish texnologiyalarining asosiy tavsiflari

2 – jadval

Tavsiflari	R-MOP	P-MOP	KMOP	TTL	TTLSH	I^2L	I^3L	ESL
Elementlarni joylashtirish zichligi, dona/mm.	100÷200	200÷300	50÷150	10÷20	20÷40	100÷400	200÷400	15÷20
Ventilni qayta ulash vaqti.NS	100	20÷100	10÷50	5÷10	2÷5	20÷25	3÷10	0.2÷1.0
Ventilning statik quvva-ining tarqalishi, MVA	2-3	0.2-0.5	0.001	1-3	5-15	0.2	0.1	5.15
Tipik manbaning kuchlanishi, V	-24; -12;0	+12; +5 -5;0	+5,( +9) 0;	+5,0	+5;0	+1.2;0	+1.2; +5;0	-5.2; -2.6
Logik xabarning o`zgarishi	5-9	2.0-3.4	2.4-4.0	2.0-3.4	2.0-3.4	0.2-0.8	0.2-0.8	-0.8 dan
Ishchi harorat oralig’i, S	—10dan +70gacha	—6Odan +125gacha	—6Odan +125gacha	—6Odan +125gacha	—6Odan +125gacha	—10dan +125gacha	—6Odan +125gacha	-10dan +70gacha

Mahkamlangan buyruklar sistemali komplektlarning asosiy parmetrlari

3-jadval

Seriyasi	Texnologiyasi	Protsessorning razryadligi, bit	Seriyada KISning soni	KIS soni, dona			KIS protsessorining turi		Mahsuldorligi, ming, kor OPG’S		Ishchi harorat og’irligi S
				Protsessor	Obramlenie
K580	n – MOP	8	9	1	4 – 6	KR80 VM80A		250 500		-10dan +70gacha -40dan +75gacha
K1801 K1809	n – MOP	16	9	1	1	VM1 VM2		500 1000		-10dan +70gacha -10dan +70gacha
K1806	MOP	16	1	1	1	VM2		250		-10dan +70gacha
K1801	MOP	16	3	1	1	VM86		2000		-10dan +70gacha
K588	K – MOP	16	20	5	3 – 5	VS1 VS2		100 500		-10dan +70gacha -60dan+125gacha

Mikrokontrollerlarning asosiy parametrlari

4 – jadval

KIS belgilari	Texnologiyasi	Razryadligi	KIS soni, dona		Maxsuldorligi ming.kor OPG’S	Ichki xotirasining xajmi		Iste`mol qilish quvvati MVA	Ishchi xarorat oralig’i S
			Kontroller	Obramlenie		OZU	PZU
K1801VE1	n – MOP	16	1		300	128x16	1Kx16	1000	-10dan+70gacha
K1816VE48	n – MOP	8-qiymat va buyruqlar	1		400	64x8	1Kx8	675	-10dan+70gacha
K1814VE1	R – MOP	8-buyruq 4-qiymat	1	2 – 4	50	128x4 Q6x4	1Kx8	70	-10dan+70gacha
K1820VE1	n – MOP	8-16-buyruq	1	2 – 4	100 – 250	64x4	1kx8	180	0dan+70gacha
K583Vg2	I2L TTLSH	8-qiymat; 8; 16; 24; 32- buyurq	1	5 – 6	200 – 500			1500	-60dan+125gacha

OZUga qiymatlar shinasidan to`g’ri murojaat qilish mumkin.

Sektsiyali komplektli KIS asosiy parametrlari5 – jadval

Seriyasi	Texnologiyasi	Razryadligi biti	Komplektda KISning soni	16 – razryadli protsessorda KIS(IS) soni	Protsessorning maxsuldorligi ming.kor OPG’S	Protsessorning iste`mol qilish quvvati VA	Ishchi xarorat oralig’i S	Taktli chastotasi SRI MGTS	CHet el analogi
K583 K584	I2L	8 4	9 6	10 – 20 (40 – 50)	200 – 300 300 – 500	20 – 30 8 – 12	-10dan 70gacha -60dan 125gacha		SBP-0400 “Texac” Instruments

Hisoblash vositalarining sxemalari.

SHartli belgilari

VE - mikroEHM;

VM — mikroprotsessorlar;

VS — mikroprotsessorlarning sektsiyalari;

VU — mikroprogrammali boshqarish sxemasi;

VR — funktsiyalarni (vazifalarni) kengaytirgichlar, qiymatlarni raz-ryadligini kengaytirgich;

VB — sinxronizatsiyalovchi sxemalar;

VN — vaqtincha to`xtatishni boshqaruvchi sxema;

VV — kiritish/chiqarishni boshqaruvchi sxemalar (interfeys sxemalari);

VT — xotirani boshqaruvchi sxemalar;

VF — ma`lumotlarni funktsional o`zgartirgichlar (arifmetik,
logarifmik...);

VA — magistral bilan bog’lash sxemasi;

V I — vaqt oralig’ini tashkil qiluvchi sxemalar;

VX — mikrokal’kulyatorlar;

VG75 — eLT uchun programmalashtiriladigan kontroller;

VK — almashtiriladigan (kombinatsiyalanadigan) sxemalar;

VJ — mahsuslangan sxemalar;

VP — boshqa sxemalar.

Raqamli qurilmalar:

IR — registrlar;

IM — summatorlar;

IL — yarim summatorlar;

IE — sanagichlar;

IV — shifratorlar;

ID — deshifratorlar;

IK — aralashgan (kombinatsiyali);

IA — arifmetik — logik qurilmalar;

IP — boshqalar.

Eslab qoluvchi qurilmalar:

RI — OZU matritsalari;

RV — PZU matritsalari;

RU - OZU;

RT — PZU — bir marta programmalashtiriladigan;

RE — PZU G’ masochnie;

RTS — PZU raqamli magnit diskasida;

RR — Ko`p karrali elektrik qayta programmalashtiriladigan PZU;

RF – Ma`lumotlarni elektrik usulda yozadigan va

ultrafioletli nurlar orqali o`chiradigan PZU;

RA — XK (assotsiyalovchi xotira qurilmasi);

RP — boshqalar;

FV, FN, FR, FE_G FP - fil’trlar.