3- маъруза. ЁҒоч устунларни лойиҳалаш ва ҳисоблаш

Панжарасимон устунлар - ишлаб чиқариш бино ва иншоотлари том ёпма деворларида юк кўтарувчи таянч конструкцияси сифатида қўлланилади. Уларнинг баландлиги 10 метр ва ундан ҳам юқори бўлиши мумкин. Тўғри тўртбурчакли устуннинг кўндаланг кесим юзаси баландлиги (16)l дан кичик бўлмаслиги керак (3.3-расм). Панжарасимон устун белбоғлари бир ёки икки элементли бўлиши мумкин. Устун тугунлари болт ёрдамида маҳкамланади. Панжарасимон устунлар вертикал ташқи юклама, горизонтал шамол босими, устуннинг хусусий оғирлигини ҳисобга олган ҳолда ҳисобланади.

3.3-расм. Панжарасимон устунлар: а - учбурчакли; б - тўғри тўртбурчакли; в - кесим турлари.

Ушбу турдаги устунлар худди консол фермалар каби ишлайди. Устун стерженларидаги бўйлама зўриқишларни қурилиш механикаси услублари ёрдамида ёки график усулда - Максвелл-Кремон диаграммаси ёрдамида аниқлаш мумкин. Зўриқишлар қийматларига қараб стерженнинг кўндаланг кесим ўлчамлари аниқланади.

Назорат саволлари:

1. 
   Ёғоч устунларнинг қандай турларини биласиз?
   
2. 
   
   25- расм. Торт=ичли арканинг таянч бурчаклари: а - вертикал диофрагма билан;

   б - =ия диофрагма билан; 1 - таянч =опламлар; 2 - аркалар; 3 - тарт=ичлар;

   
   
   4 - анкерлар; 5 - диофрагма; 6 - болт; 7- пайванд; 8 - таянч листи.
   
   Яхлит ёғочли устунлар қандай кесимли бўлиши мумкин.
   
3. 
   Яхлит ёғоч устунларни қаерларда қўллаш мумкин?
   
4. 
   Яхлит ёғоч устунларнинг кўндаланг кесим ўлчамлари қандай?
   
5. 
   Таркибли устунлар ҳақида нималарни биласиз?
   
6. 
   Таркибли устуннинг эгилишга мойиллик коэффициенти қандай аниқланади?
   
7. 
   Елимланган ёғоч устунларнинг қандай кўринишли кўндаланг кесимлари мавжуд?
   
8. 
   Панжарасимон устунлар ҳақида нималарни биласиз?