Гегель онтологиясида инсон
Мутлақ
ғоянинг
ташувчиси
хисобланади.
ҳар бир инсоннинг
онги – Олам
руҳининг бир
бўлагидир.
Айнан инсонда
мавҳум ва шахссиз
Олам руҳи ирода,
шахсий характер
касб этади.
Олам руҳининг намоѐн бўлиши
сўзлар, нутқ, тил, ҳаракатларда
ўзини намоѐн қилади;
қонуниятга кўра ва мақсадга
интилган ҳолда ҳаракат қилади;
инсоннинг билиш фаолияти
натижасида ўзини англайди;
кўринишлар яратади.
Гегель онтологияси (борлиқ ҳақида таълимот) асосий ғоя - борлиқ ва тафаккурни
айнийлаштиришдир
60
Диалектика (Гегель томонидан биринчи марта аниқ шакллантирилган тушунча)
Олам руҳи ва у яратган оламнинг мавжуд бўлиш ва ривожланишнинг асосий
қонуни.
Диалектиканинг мазмуни
Ҳамма – Олам руҳи, «якуний руҳ» -инсон, оламнинг жисм ва ходисалари, жараѐнлар ўзида
қарама-қарши асосларни мужассамлаштиради (масалан, кун ва тун, иссиқ ва совуқ, ѐшлик ва
кексалик, бойлик ва камбағаллик, оқ ва қора, уруш ва тинчлик ва бошқалар);
бу асослар (ягона борлиқ ва Олам руҳининг томонлари) бир-бирига нисбатан қарама-қаршидир,
аммо ўз моҳиятига кўра ягонадир ва ҳамкордир;
қарама-қаршиликларнинг ягоналиги ва кураши – бутун оламнинг мавжуд бўлиши ва ривожланиш
асоси (яъни, барча борлиқнинг мавжудлиги ва тараққиѐти асосидир);
муайян тезис мавжуд (барча нарсанинг тараққиѐти бошланадиган энг биринчи тезис сифатида,
Гегель «борлиқ» тезисини ажратиб кўрсатади);
мазкур тезисга ҳар доим анти-тезис мавжуд – унинг акси (борлиқнинг антитезиси – «йўқлик»);
икки қарама қарши тезисларнинг муносабати натижасида синтез хосил бўлади – янги қоида, у
ҳам ўз навбатида тезисга айланади, аммо ривожланишнинг анча юқори даражасида (борлиқ ва
йўқлик синтезни хосил қилади – «ўрнатиш у янги тезис бўлади);
бу жараѐн яна ва яна содир бўлади ва ҳар сафар қарама-қарши тезисларнинг синтези
натижасида янада юқори даражада тезис хосил бўлаверади.
61
Do'stlaringiz bilan baham: |
