3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Билишнинг асосий методи 
сифатида - индукция
Хусусиятлари
- Файласуф индукцияни кўпгина ҳусусий ҳодисаларнинг йиғиндиси ва
умумлашган хулосалар асосида билимга эга бўлиш деб тушунган
(масалан, агар аксарият металлар суюлтирилса, демак, барча
металларда босим мавжуд).
- Бэкон индукция методини Декартнинг дедукция методига қарама-
қарши қўйди, унга кўра, ҳақиқий билимга аниқ мантиқий мисоллар
ѐрдамида олинган ишончли ахборотга таяниб эришиш мумкин.
- Бэкон индукциясининг Декарт дедукциясидан афзаллиги – билиш
жараѐнининг
интенсификациялашуви
имкониятининг
кенгайишидадир.
- Индукциянинг камчилиги – унинг ишончли эмаслиги, тахминий
хусусияти (агар, бир қанча нарса ѐки ҳодисаларнинг умумий белгилари
бўлса, мазкур белгилар шу турга кирувчи барча нарса ва ҳодисаларда
мавжуд дегани эмас; ҳар бир алоҳида ҳолатда тажриба ѐрдамида синаб
кўриш, индукцияни тасдиқлаш зарурати вужудга келади).

---

11
Билиш фаолияти 
кечадиган аниқ йўллар
«Ўргимчак йўли» - «соф тафаккурдан билимга эга бўлиш, яъни рацион-диетик йўл билан. Мазкур
йўл аниқ далиллар, амалий тажрибани инкор этади ѐки аҳамиятини сезиларли даражада пасайтиради.
Бэконнинг фикрича рационалистлар ҳақиқий ҳаѐтдан узилиб қолганлар догматиклардир ва «фикрлар
тўрини ўз идрокларидан тўқишмоқда».
«Чумоли йўли» - билимга эга бўлишнинг бундай усулида фақатгина тажрибага эътибор қаратилади, 
яъни догматик эмпиризм (рационализмдан ажратилган қарама-қаршиликларга тўла). Бу усул ҳам 
мукаммал эмас. «Соф эмпириклар» амалий тажрибага, тартибсиз далилларни йиғишга эътиборни 
қаратадилар. Шундай қилиб, улар билимнинг ташқи тасвирига эга бўладилар, муаммоларни 
«ташқаридан», «унинг қирраларини» кўришади, аммо тадқиқ қилинаѐтган нарса ва ҳодисаларнинг 
ички моҳиятини тушуна олмайдилар, муаммони ичидан кўра олмайдилар.