3. 2-Mavzu. Matlab dasturlash elementlari va ular bilan ishlash. Reja

---

3.2-Mavzu. MATLAB dasturlash elementlari va ular bilan ishlash. 
Reja: 
Yozilgan dasturlarni ishga tushirish va ularni saqlashni oʻrganish. 
 
Tayanch so’z va iboralar: matematik ifoda, matematik tizim, sonlar, mantissasi, simvol, 
kompleks, konstanta, tizim o’zgaruvchilari, simvolli konstanta, operator, identifikator. 
Hamma matematik tizimlarda matematik ifoda markaziy tushuncha boʻlib hisoblanadi. U sonlar 
koʻrinishida (ayrim xollarda simvollar koʻrinishida) nima hisoblanishi kerak ekanligini belgilaydi. 
Matematik ifodalar sonlar, konstantalar, oʻzgaruvchilar, operatorlar, funksiyalar va har xil 
maxsus belgilar yordamida tuziladi. 
Sonlar — MATLAB tilining miqdor qiymatlarini oʻzida aks ettiruvchi eng sodda obʻektlaridir. Agar 
sonning nomi qiymatiga mos kelsa, uni konstanta deb atash mumkin. Sonlar butun, kasr, belgilangan 
yoki suzuvchi nuqtali boʻlishi mumkin. Ularni mantissasi va tartibi orqali ham koʻrsatish mumkin. 
Sonning mantissasida butun qism kasr qismdan vergul orqali emas nuqta orqali ajratiladi. 
Sonning mantissasini tartibidan ajratish uchun “e” simvoli ishlatiladi. Musbat sonlarning oldiga «plyus» 
ishorasi quyilmaydi, manfiy sonlarning oldiga kuyiladigan «minus» ishorasi u nar minus deb ataladi. 
Sondagi simvollar orasiga probel kuyish mumkin emas. 
Sonlar kompleks boʻlishi mumkin: z=Re(x)+Im(x)*i. Bunday sonlar xaqiqiy Re(z) va mavhum Im(z) 
qismlardan iborat buladi. Sonlarning mavhum kismi -1 dan kvadrat ildizga teng boʻlgan i yoki j 
koʻpaytiruvchiga ega boʻladi: 2j, 2+3i -3.14i. 
Sonning xaqiqiy qismi Re(z) ni real(z) funksiyasi qaytaradi, imag(z) funksiyasi esa — mavhum 
(Im(z)) qismini qaytaradi. Kompleks sonning modulini olish uchun abs(z) funksiya va fazasini olish uchun 
angle(z) funksiya ishlatiladi. 

---

MATLAB tizimida sonlarni butun va kasr, uzun va qisqa va x.k. sonlarga ajratish qabul qilinmagan, 
lekin bunday formatlarni berish imkoniyati bor. Umuman olganda sonlar ustida amallar ikkilangan 
aniqlik formatida amalga oshiriladi. Bunday format sonli hisoblarga qoʻyiladigan koʻpchilik talablarni 
qoniqtiradi, lekin erkin (absolyut) aniqlik talab qilinadigan simvolli hisoblarga umuman toʻgʻri kelmaydi. 
MATLAB tizimida simvolli hisoblar maxsus Symbolic Math Toolbox kengaytirish paketidan foydalanib 
hisoblanadi. 
Konstanta — yagona nomga ega boʻlgan va oldindan aniqlangan sonli yoki simvolli qiymat. 
Sonlar (masalan 1, -2 va 1.23) nomsiz sonli konstantalar boʻlib hisoblanadi. 
MATLAB da boshqa turdagi konstantalar tizim oʻzgaruvchilari ham mavjud. Ular tizim yuklanishi 
vaqtida beriladi va qayta aniqlanishi mumkin.
MATLAB tizimida asosiytizim oʻzgaruvchilariquyidagilar: 
❖