3-Amaliy mashg’ulot Gazlarni kritik va keltirilgan parametrlari Gaz aralashmasi qovushqoqligi Kritik parametrlar

z₀ = M/r₀ ^. 22,4 aniqlanadi, Bu yerda R_O – normal sharoitda eksperemental yo`l bilan topilgan (16 – ilovaga qarang) gaz zichligi.
Siqiluvchanlik koefficientini boshqa sharoitlarda z<sub>0</sub> ma`lum bo`lganda quyidagi tenglama yordamida hisoblash mumkin.
. (2.4)
Misol 2.5. Etilenning 2500 kPa va 95 <sup>0</sup>C temperaturada 6,1/m<sup>3</sup> hajm egallasa, uning siqiluvchanlik koeffisientini aniqlang.
Yechish. 16 – ilovadan normal sharoitda etilen zichligi R<sub>0</sub> =1,2605 kg/m<sup>3</sup> ni topamiz. etilenni molyar massasi 28 g/mol`ga tengligini bilgan holda, z₀ ni aniqlaymiz:

z ni topishdan oldin, etilen hajmini normal sharoitga o`tqazish lozim. Ya`ni bunda normal temperaturani 273 K va normal bosimni 101.3 kPa deb qabul qilamiz:

Nihoyat; (2,4) formuladan berilgan sharoitdagi siqiluvchanlik koefficientini topamiz:

Qovushqoqlik. Suyuqliklarning qovushqoqligi (§ 1.5 qarang) qanday xususiyatga ega bo`lsa, gazlar uchun ham shunday. Biroq suyuqliklarning qovushqoqligini gazlar qovushqoqligi bilan taqqoslanganda ayrim o`ziga xos xossaga ya`ni, temperatura oshishi va molyar massasi kamayishi bilan gazlar qovushqoqligi ortadi. Suyuqlar uchun bu teskari xossaga ega. Gazlarning qovushqoqligini 5-6 MPa gacha bosimga bog`liq emas, deb qabul qilish mumkin.
Gazlar va bug`lar uchun dinamik va kinematik qovushqoqlik qabul qilingan bo`lib, ular SI o`lchov birliklarida suyuqliklardagiga o`xshash (paskal /sekund va metr kvadrat sekund).
Alohida uglevodorod gazlarining T temperaturadagi dinamik qovushqoqligini (paskal ko`paytirilgan sekund) Frost formulasi orqali hisoblash mumkin:

Gazlarning qovushqoqligini aniqlashda turli grafik usullar ham qo`llaniladi. 2.5 rasmda texnologik hisoblashlarda keng foydanila-digan dinamik qovushqoqlikning ( ) va ( <sub>0</sub>) keltirilgan temperatura va bosimga bog`liqlik grafigi ko`rsatilgan.

Atmosfera bosimida gazlar qovushqoqligining o`zgarishi temperaturaga bog`liqligi Caterlend tenglamasi yordamida yoziladi:

bu yerda normal sharoitda gaz qovushqoqligi (16 – ilovaga qarang) Pa∙s; c – doimiy.
c doimiylikning qiymati 20 – 200 ⁰C temperaturalar intervali uchun 2.1 jadvalda keltirilgan.
Taxminiy hisoblashlar uchun c kattalikni quyidagi ifoda c=1.22 T_o`r 0,7 T_kr orqali topish mumkin. (2.1 jadval. (2.6) tenglama uchun doimiy c qiymatlari).