3– laboratoriya ishi. Detallarning chiziqli va burchakli o‘lchamlarini o‘rganish Ishning maqsadi
Download 442.25 Kb. Pdf ko'rish
|
3-labaratoriya ishi
Shtangen asboblar
Asosiy shtangenasboblarga shtangensirkullar, shtangen chuqurlik o’lchagichlar, shtangen resmaslar va shtangen tisho’lchagichlar kiradi. Shtangen asboblarda hisoblash qurilmasi bo’lib chiziqli nonius hisoblanadi. Bu moslama shtangenasbob asosiy shkalasi bo’laklari oralig’ini kasirli miqdorlardagi kattaliklarini hisoblashga yordam beradi. Nonius shkalasi bo’lagi oraliqligi a 1 , asosiy shkala bo’lagi oraliqliligidan a kattalikka (qiymatga) kichik bo’lib, agar nonius moduli 1 bo’lsa bu kattalik nonius bo’yicha hisobot kattaligi deyiladi. Moduli 2 bo’lganda nonius shkalasining bo’lagi a, shuningdek asosiy shkalaning ikki bo’lagiga qaraganda s kattalikka (qiymatga) kichik (kam) bo’ladi. Bo’laklarining (shtrixlarining) nolinchi holatida asosiy shkala va nonius shkalasi bir-biriga to’g’ri keladi. Shu bilan birga nonius shkalasining oxirgi shtrixi shuning nonius shkalasi uzunligi e ni aniqlovchi asosiy shkala shtrixi bilan to’g’ri keladi. O’lchashda nonius shkalasi asosiy shkalaga nisbatan siljiydi va shkala nolinchi shtrixning holati o’lchangan o’lchash kattaligiga teng bo’lgan shu siljish qiymatini aniqlaydi. 1-shakl da nonius shkalasining nolinchi holati va turlicha noniuslar uchun o’lchanadigan o’lchamning hisoblash holati ko’rsatilgan. Hisoblash misolida ko’rinib turibdiki, agar noniusning nolinchi holati asosiy shkala shtrixlari (bo’laklari) oralig’ida joylashsa, noniusning bundan keyingi shtrixlari (bo’laklari) shuning asosiy shkala shtrixlararo oraliq holatini egallaydi. Ko’rinib turibdiki, nonius shkalasining bo’laklari asosiy shkala bo’laklaridan s (kattalikka) miqdoriga farq qilib, noniusning undan keyingi bo’laklari bundan oldingidan shuncha miqdorga yaqin joyllashgan. Noniusning qandaydir q shtrixi asosiy shkalaning istalgan shtrixiga to’gri kelishini ko’rsatadiki (punktir bilan ko’rsatilgan) bir butun bo’lak bo’yicha olinadigan hisob, asosiy shkala nolinchi shtrixi masofasi KS ga teng bo’ladi. Shunday qilib, nonius shkalasi bo’yicha o’lchanadigan o’lchash hisobi «A» asosiy shkala bo’yicha olingan butun bo’lak hisobi «N» bilan noinus shkalasi bo’lagining kasrli qismlari yig’indisidan tashkil topadi, ya’ni: A = N+KC Nonius va asosiy shkala parametrlari quyidagi tenglama orqali bog’langan (shakl 4 ga qarang) s = a /p; s = * a = a; s = n ( *a-c); e = a ( *n-1) bu yerda e – nonius shkalasi uzunligi; n – nonius shkalasi bo’laklari soni; keltirilgan formulalar noniusni va nonius shkalasi bo’yicha olingan hisobotni hisoblashni bajarishga yordamlashadi. Odatda nonius shkalalarini bo’laklarga bo’lishda, nonius shkalasi bo’yicha hisoblash miqdori hisobga olinadi. Masalan, bunday, nonius shkalasida hisob miqdori s = 0,02 mm (4 shaklga qarang) 10 raqami yuzdan o’n mm, belgilanadi va Mikrometr ko’rsatkichi 2-shakl Universal o’lchash priborlari a) shtangensirkul 1, 7 – lablari; 2 – vint; 3 – ramka; 4 – shtanga; 5 - chuqurlik o’lchagich; 6 – nonius. b) shtangen chuqurlik o’lchagich 1 – shtanga 2 – gayka 3 – vint 4 – nonius 5 – asosi 6,8 - qisqichlar 7,9 – ramkalar v) shtangenresmas 1 – shtangen 2,3 – ramkalar 4 – asosi 5 - qisqich 6 – belgilash oyoqchasi Noniusning beshinchi bo’lagiga to’g’ri keladi; shkala bo’lagi oraliqligidan a kattalikka (qiymatga) kichik bo’lib, agar nonius moduli =1 bo’lsa bu kattalik nonius kattaligi deyiladi. Moduli =2 bo’lganda nonius shkalasining bo’lagi a, shuningdek asosiy shkalaning ikki bo’lagiga qaraganda s kattalik (qiymatga) kichik (kam) bo’ladi. Bo’laklarining (shtrixlarining) nolinchi holatida asosiy shkala va nonius shkalasi bir-biriga to’g’ri keladi. Shu bilan nonius shkalasining oxirgi shtrixi, shuningdek nonius shkalasi uzunligi e ning aniqlovchi asosiy shkala shtrixi bilan to’g’ri keladi. O’lchashda nonius shkalasi asosiy shkalaga nisbatan siljiydi va shkala nolinchi shtrixining holati o’lchangan o’lchash kattaligiga teng bo’lgan shu siljish qiymatini aniqlaydi. 1-shakl da nonius shkalasining nolinchi holati va turlicha noniuslar uchun o’lchanadigan o’lchamning hisoblash holati ko’rsatilgan. Hisoblash misolidan ko’rinib turibdiki, agar noniusning nolinchi holati asosiy shkala shtrixlari (bo’laklari) oralig’ida joylashsa, noniusning bundan keyingi shtrixlari (bo’laklari) shuningdek asosiy shkala shtrixlararo oraliq holatni egallaydi. Ko’rinib turibdiki nonius shkalasining bo’laklari asosiy shkala 20 raqami noniusning o’ninchi bo’lagiga to’g’ri keladi va shunga o’xshash va boshqalar. 5-shakl da shtengensirkullarning turlicha tiplari ko’rsatilgan. Noniusi bo’yicha hisoblash miqdori 0,05 mm bo’lgan shtengensirkullarining ko’rsatish holatiga +0,05 mm dan hisob miqdori 0,1 mm bo’lganlariniki esa + 0,1 mm dan oshmasligi kerak. Asbob shkalalarining o’lchash oralig’i Bo’linma miqdori Asbobning yaxlit o’lchash oralig’i 3-shakl |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling