№3 лаборатория машғулоти

01 – qaysi semestrligi 
01 – topshiriq tartib raqami 
01 – talabani jurnaldagi tartib raqami 
20-22 – guruh raqami 
Chizmachilikda chizmalarni chizishda masshtablardan foydalanamiz. 
Masshtablar 3 xil bo‘ladi, bular: 
kichiklashuvchi masshtablar: 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:15; 1:20; 1:25; 1:40; 
1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 1:400; 1:500; 1:800; 1:1000. 
xaqiqiy kattalik: 1:1. 
kattalashuvchi masshtablar: 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 20:1; 40:1; 50:1; 
100:1. 
Chizma tuchunarli va oson o‘qilishi uchun chiziq turlari xar – xil turda va xar 
– xil qalinlikda bo‘lishi talab qilinadi. Chizmada asosiy chiziq 0,6 – 1,5 mm 
qalinlikda bo‘lishi mumkin, bu chizma formatiga va chizma kattaligiga bog‘liq 
bo‘ladi. Quyida chiziq turlari va qalinliklari xaqida keltirib o‘tilgan. 

---

8 
Muqova listini bajarish uchun kerakli
maʼlumotlar va koʼrsatmalar. 
Chizmalardagi har qanday yozuvlar OʼzDST 2304:2003 talabiga muvofiq 
aniq va yaqqol yozilishi kerak. Davlat standarti chiziladigan chizmalarning 
hammasida yoziladigan yozuvlarni ushbu shriftlarda yozilishini talab etiladi. 
Chizma shrifti oʼzining oddiyligi, harflar va raqamlarning bir hil yoʼgʼonlikda 
boʼlishi va doim 75˚ qiyalikda yozilishi bilan xarakatlanadi. 
Chizma shriftlari OʼzDST 2304:2003 ga muvofiq quyidagi oʼlchamlarda 
tasdiqlangan: 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28 va 40. 
Shriftlarning oʼlchamlari bosh harflarning balandligi h bilan ifodalanishiga 
aytiladi. Masalan, bosh harfning balandligi 10 mm boʼlsa shriftning oʼlchami 10 
mm
boʼladi.
1−шакл.
Standartga muvofiq, shriftlar tik va qiya vaziyatda yozilishit mumkin.Ularni 
yozish qulay boʼlishi uchun yordamchi katak toʼrlar chizib olish kerak boʼladi. 
Toʼrlar kataklari kengligi shu toʼrga yoziladigan harflar chiziqning 
yoʼgʼonligiga teng boʼladi. Harflarning balandligi h, yozilish yoʼgʼonligi d bilan 
belgilansa, eni va harflarning orasidagi masofa d ga qancha toʼgʼri kelishi bilan 
aniqlanadi.

---

9 
2−shakl. Lotin alifbosini bosh va yozuv harflari va arab raqamlarini 
elementlarining yozilishi hamda oʼlchamlari berilgan. 

---

10 
Shriftlarni yozishda ostki qismi tor boʼlgan harf ustki qismi tor 
boʼlgan harf bilan yonma yon joylashgan hollarda ular orasidagi 
masofa kamaytiriladi (3-4-shakl). Misol, bosh harflardan L bilan T, L 
bilan V, L bilan Y, yozuv harflardan f bilan y, r bilan y. Koʼpchilik 
bosh harflarning eni tartib boʼyicha oldingi shriftning oʼlchamiga 
toʼgʼri keladi. 
Masalan, 10 shriftning kengligi, yaʼni eni 7 mm boʼladi. Bosh harflar 
chiziqlarining yoʼgʼonligi 1 mmga teng bosh va yozma harflarning 
konstruktsiyalari va ularning yozilishi koʼrsatilgan boʼlsa, yozma 
harflar balandligi, asosan, bosh harflar balandligi (h) ning 5∕7 qismini 
tashkil etadi. Masalan, 10 oʼlchamli shrift yozmasining balandligi 7 
mm boʼladi. Yozma harflarning chiziqlari yoʼgʼonligi 1∕10 ∙ h olinadi. 
10 oʼlchamli shriftdagi yozma harf chiziqlarining yoʼgʼonligi 0,7 mmga 
teng boʼladi. Yozma harflar bilan yozilganda bosh harflar ham yozma 
harflar chiziqlari yoʼgʼonligida yoziladi.