3-lekciya. Ot-shóplik dánli-sobiqli eginlerdiń Áhmiyeti

Gorox jetistiriw texnologiyasi A`hmiyeti-gorox azıq-awqatta ha`m mallarg`a azıqlıq zatlar tayarlawda qollanıladı. Tuxımında22-34% belok,22-48% kraxmal,4-10% qant hám kóp muǵdarda vitaminler boladı. Tuxımı toyımlı azıqbolıp, onın` 1 azıq birligine 120-185 g. Belok tuwra keledi. Pisken tuxımları pu`tinley ha`m maydalanǵan tu`rinde paydalanıladı. Konserva islep shıg`arıwda ko`kley jıynap alınadı ha`m qalg`an paqalları pishen ha`m silos ushın qollanıladı. Dáninen un tayarlanıp,jem sıpatında qollanıladı. Haywanlarǵa basqa jemlerge aralastırılıp gorox unın beriw,olardıń tezirek semiriwine, gósh hám maydıń sapalı bolıwına sebep boladı. Gorox ko`k jem ha`m silos ushın u`lken a`hmiyetke iye, sebebi onın` 100 kg da`ninde 117 jem birligi bar, onın` 1 kg da 180-240 g. an`sat sin`diriletug`ın proteyin, 12,5 glizin, paqalında 31 jem birligi boladı. Goroxtın` kelipshıg`ıw orayları-aldın`g`ı Aziya ha`m Orta jer ten`izi jag`aları. GoroxEvropa, Aziya, Amerikadaegiledi. Jer ju`zindegi egislik maydanı 15 mln.ga a`tirapında, hasıldarlıg`ı 2-5 t/ga. Botanikalıqta`riypi- Pizum sativum L tuwısı (L.Í.Govorov boyınsha) 6 tu`rdi o`z ishine alıp, sonnan en` ko`p tarqalg`anları to`mendegiler:
1. Egislik gorox-Pizum sativum L.
2. Dalagoroxı- P. sativum arvense L.
Ózbekstanda ot-shóp ushın dala goroxı (Pizum arvense) egiledi. Mámleketlik reestrine dala goroxınıń «Vostok-55», «Vostok-84» hám «Usatıy-90», azıqlıq sortlarınan - Jasur-99, Asiyo-2011 sortları kiritilgen. Ot-shóp ushın egiletuǵın sortlar biyik boylı hám kóp japıraqlı boladı.
Agrotexnikası. Gorox gu`zlik da`n eginlerinen, kartoshka, qant la`blebisi, ma`kkeden bosag`an jerlerge egiledi. Sobıqlı eginlerden bosag`an jerlerge egilmeydi ha`m bir egilgen atızg`a 5-6 jıldan keyin qayta egiw kerek. Egiw. Sapası boyınsha 1- klassqa juwap beretug`ın tuxım egiw (tazalıg`ı 99 %, kógeriwshen`ligi 95%) maqsetke muwapıq boladı. Gorox erte ba`ha`rde jazlıq da`n eginleri menen bir waqıtta egiledi. Gektarına 0,8-1,4 mln. Dana ko`geriwge uqıplı da`n mug`darında tuxım egiledi. İri da`nli sortlar gektarına 240-300 kg mug`darında, al mayda da`nli sortlar-150-200 kg mug`darında egiledi. Bul mug`darlar suwg`arılatug`ın jerlerde jalpılamay qatarlap egiw ushın usınıs etilgen. O`siw da`wirinde qarıqlar alınıp (arası 60-70 sm), 1-3 ret suwg`arıladı. Ko`geriw da`wirinde qatqalaqqa qarsı tırmalanadı,jabayı sho`plerge qarsı 48% li bazagran 2-3 l/ga qollanadı. Nasekomalarg`a qarsı 65% karbofos 0,65-1,2 l. vismetrin 255-0,3 l. jumsaladı. Sobıg`ı shıtnamaytug`ın sortlar kesh orılıwı mu`mkin. Tolıq pisken da`wirde an`sat tu`yeklenedi. Da`ni 14-16% ıg`allıqta saqlanadı.