3-маруза. ИҚтисодий фаолият ва ишлаб чиқариш

Ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғи

• Ишлаб чиқариш имконияти деб - мавжуд иқтисодий ресурслардан тўлароқ фойдаланиш эвазига энг кўп маҳсулот ишлаб чиқариш тушунилади.
• У ишлаб чиқариш имконияти чегарасини ифодалайди.

• Шундай қилиб турли вариантлардан бирини танлаш қолганларидан воз кечишга ёки уларнинг миқдорини камайтиришга олиб келади. Инсоннинг бутун ҳаёти танлов асосида қандай қарорга келишига боғлиқ.
• Иқтисодиёт назарияси фанининг асосий вазифаси ҳам ана шу танловнинг энг мақбул йўлларини топиб, тўғри қарор чиқаришни ўрганишдир.

4. Ишлаб чиқариш натижалари. Ишлаб чиқариш функцияси

• Ишлаб чиқариш омиллари билан унинг натижалари ўртасидаги боғлиқлик ишлаб чиқариш функцияси деб аталади.
• Ишлаб чиқариш функцияси жалб қилинган омилларининг, яъни сарфларнинг ҳар бирлиги эвазига олинган маҳсулот ҳажмини билдиради
• Масалан, Ишлаб чиқариш омиллари ер /E/, капитал /К/ ва ишчи кучи /V/дан олинган маҳсулотни /М/ дан иборат деб олсак, ишлаб чиқариш функцияси
• М=Ф /E. К. V/ кўринишни олади.
• Ишлаб чиқариш натижалари— турли даражада ишлаб чиқариш хажмини тавсифловчи кўрсаткичлардир:
• • корхона (фирма) даражасида: ялпи маҳсулот, ялпи даромад, фойда.
• • миллий иқтисодиёт даражасида: ялпи ички маҳсулот, соф миллий маҳсулот, миллий даромад.

Ишлаб чиқариш натижаларини таҳлил қилишда умумий, ўртача ва қўшилган (кейинги) маҳсулот тушунчаларидан фойдаланилади. Умумий маҳсулот - ресурсларнинг мавжуд даражасида ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг умумий ҳажми. Ўртача маҳсулот -иқтисодий ресурсларнинг ҳар бирлигига тўғри келадиган маҳсулот миқдори. Бу кўрсаткич маҳсулотнинг умумий ҳажмини алоҳида ресурслар миқдорига бўлиш орқали аниқланади. Қўшилган маҳсулот — қўшимча жалб қилинган иқтисодий ресурс, яъни ишчи кучи ва капитал ҳисобига ишлаб чиқарилган маҳсулот микдори. Алоҳида олинган ресурс эвазига қўшилган маҳсулот маълум даражага боргандан кейин камая бошлайди. Мана шу қўшилган ресурс унумдорлигининг пасайиб боришини ҳисобга олиб, маржиналистлар унумдорликнинг камайиб бориш қонунини кашф қилишган. Уларнинг ғояси бўйича ҳар бир кейинги қилинган харажат ёки ресурс олдингисига қараганда камроқ самара беради ва оқибатда унинг ҳисобига олинган ўртача маҳсулот ҳам пасайиб боради.