3-ma’ruza mavzu: qotishmalar

Oddiy uglerodli po‘latlar

Gruppa	Kafolatlangan xususiyat	Uglerodli po‘latlarning markalari
A	Mexanik	Ст0, Ст 1кп, Ст1пс, Ст1sp, Ст2кп, Ст2пс, Ст2sp, Ст6кп, Ст6пс
Б	Kimyoviy	BСт0, BСт1sp, BСт1пс, BСт6кп, BСт6пс, BСт6sp
В	Mexanik va kimyoviy	ВСт0, ВСт1кп, ВСт1пс, ВСт1sp, ВСт6кп, ВСт6пс, ВСт6сп

A gruppadagi markalari Ст5 marganes tarkibida bo‘lib, kimyoviy tarkibi chegaralanmaydi, mexanik xususiyati kafolatlanadi.
Ст0 da _v=310, %=20 bo‘lib, muhimmas detallar tayyorlanadi. Ст1, Ст2 da _v=310-420, %=20-32 bolt, shpilka, gayka.
Ст3, Ст4 da _v=370-520, %=22-24 o‘q kronshteyn Ст5, Ст6 da _v=500-600, %=12-17 val.
Konstruksion uglerodli po‘latlar.
Bu po‘latlar oddiy po‘latlarga nisbatan tarkibida oltingugurt, fosfor va boshqa salbiy ta’sir etuvchi elementlarning kamligi bilan farqlanadi.
Konstruksion sifatli po‘latlarni markalashda ikki raqam bilan ifodalanadi va ular shu po‘latning tarkibida uglerodning yuzdan bir ulushini ko‘rsatadi. Konstruksion sifatli po‘latlar prokatlab, bolg‘alab, kalibrlangan bo‘lib uning yuzasi toza va yaltiroq bo‘ladi va uni serebryanka deb ham aytiladi.
Markalashda ст10, ст15, ст20 ,,, ст60 markalanadi. Bu guruh po‘latlarga avtomat po‘lati ham kiradi. Avtomat po‘latlar ko‘p vaqt keskich bilan ishlab, turli detallarni olishda ishlatiladi. Unda mayda qirindi chiqadi, kesib ishlashni onsonlashtiradi va toza silliq yuza olish mumkin bo‘ladi. Ularni markalashda A harfi bilan ifodalanadi, harfning orqasidagi raqam po‘latning tarkibidagi uglerod miqdorni o‘rtacha yuzdan bir ulushini ko‘rsatadi. A30, A40Г, A12, A20 po‘latdan muhimmas detallar olishda ishlatiladi.
Asbobsozlik po‘latlar.
Asbobsozlik po‘latlar uch asosiy guruhga bo‘linadi:
-kesuvchi asboblar,
-o‘lchov asboblar,
-shtamplarda ishlatiluvchi uglerodlik po‘latlarga.
Bu po‘latlarga quyidagilar kiradi: У8(У8A), У10(У10A), У11(У11A), У12(У12A), У13(У13A) – bu po‘latlardan asboblar tayyorlanadi. Keskichlar uchun frezalar zenker, parma, arra, egov, iskana, ustara, jarrohlar pichog‘i va boshqalarni tayyorlashda У10, У11, У12, У13 termik ishlovdan so‘ng ularning tuzilishi
martensit va karbidlardan iborat bo‘ladi va qattiqligi keskin oshadi. Markaning oxiridagi A – po‘latning yuqori sifatligini ifodalaydi.

1. 
   Qattiq eritma nima?
   

Nazorat savollari:

2. 
   Metallar bir -birida chegarasiz erishi uchun qanday shartlar bo‘lishi lozim?
   
3. 
   Faza va komponent nima?
   
4. 
   Mexanik aralashma nima?
   
5. 
   Evtektoidgacha bo‘lgan po‘latning sovish egri chizig‘ini chizib bering?
   
6. 
   Temirning uglerod bilan hosil qilgan tuzilishlariga izoh bering?
   
7. 
   Nima uchun oltingugurt, fosfor, kislorod va vodorodlar salbiy ta’sir etuvchi element bo‘lib hisoblanadi?
   
8. 
   Oddiy konstruksion va uglerodlik po‘latlar nima bilan farqlanadi?