3-ma`ruza. Temir-beton estakadalar oraliq qurilmalari va tayanchlarining asosoiy sistemalari va xillari. Ko`prik elementlarini hisoblash asoslari. Ko`priklarni qurish xususiyatlari

Hisobiy oraliq deb nomlanadigan, hamda oraliq qurilma tayanch qismlari aro o’lchanadigan kattalik muhim ahamiyatga ega. Hisobiy oraliq qanchalik katta bo’lsa, oraliq qurilmaga shunchalik yirikroq harakatdagi tarkib o’rnashadi, hamda oraliq qurilma shunchalik baquvvatroq bo’lmog’i darkor. Hisobiy oraliqlarning miqdori va kattaligiga ko’ra ko’prikning sxemasi aks ettiriladi. Masalan, 33+2×66,5+2 yozuvi ko’prikda hisobiy oralig’i 33 m bo’lgan bitta, 66,5 m bo’lgan ikkita, hamda 27 m bo’lgan bitta oraliq qurilma mavjudligini bildiradi. Ko’prik sxemasining yozuvi tayanch va oraliq qurilmalarning tartib raqami kabi (noldan boshlab) yo’l liniyasining kilometraji yo’nalishida olib boriladi.

Oraliq qurilmalar sidra yaxlit kesimli to’sinlar, sharparak fermalar yoki qurama konstruksiyalar ko’rinishidagi yuk ko’taruvchi bosh elementlarga ega. Yuk ko’taruvchi asosiy elementlar uzra avtoyo’l (shahar) ko’prigining qatnov qismi yoki temir yo’l ko’prigining ko’prik polotnosi konstruksiyasi joylashadi. Yuk ko’taruvchi asosiy elementlarni oraliq qurilmaning ustivorligi va ko’ndalang bikrligini ta’minlaydigan bog’lanishlar bilan birlashtiriladi.

Ko’prik va uning elementlari asosiy o’lchamlari quyidagicha: chetki tayanchlar orqa sirti yoki oraliq qurilmaning yaqinlashuv ko’tarmasi bilan bevosita tutashadigan, ko’prikning to’liq uzunligi L (1.18-rasm); yuqori suvning bemalol o’tishini ta’minlaydigan ko’prik sof sahni (ko’prikning sof oralig’i – tayanchlar qalinligini istisno qilib); qatnov qismining tepasidan yoki relslarning tovoni ostidan mejen (suvning eng past sathi) suvi sathigacha hisoblanadigan ko’prik N balandligi; qatnov qismi tepasidan oraliq qurilma konstruksiyasining ostigacha qurilish balandligi h_q; oraliq qurilma to’sinli bo’lganida ustiga to’sinlar (fermalar) o’rnatiladigan tayanch qismlar markazlari aro masofaga teng bo’lgan hisobiy oraliq; oraliq qurilmaning