3-маъруза3 Мавзу: Ахборотни ҳимоя қилиш тизимларини интеллектуализация қилиш

- "Мақсадни шакллантириш" — маълум бир вақтда мавжуд бўлган тизим ресурслари ва унинг таркибий қисмларининг ҳолати билан вазифани бажариш имкониятини таҳлил қилишни таъминлайдии о , вазифани ҳал қилишда ва бажаришнинг мумкин эмаслиги тўғрисида жавоб рад этиш тушунтиришлари ва вазифани тузатиш таклифи билан шакллантирилади;
- "Билимлар базаси" (бз) — танланган усул ва билимларни тақдим этиш тили доирасида расмийлаштирилган объектнинг тавсифи, унинг муҳити ва , топшириқни бажариш учун зарур бўлган қоидаларни ўз ичига олади;
- "Билим олиш" -олинган ташқи маълумотларни ва оператордан тузатувчи (аниқлаштирувчи) маълумотларни бирлаштириш орқали ташқи муҳит тўғрисидаги билимларни шакллантиришни таъминлайди;
— "Ўқитиш ва ўз-ўзини ўрганиш" — обеспечивает накопление " ўқитувчи билан "ва" ўқитувчисиз " режимида (яъни автоном) муаммо ҳақида қўшимча билимларни тўплашни таъминлайди ;

• 
  "Билим бўйича хулоса / ҳаракатлар режасини шакллантириш" - осуществляет обработку цели и знаний о среде и проблеме для объектнинг актуаторларига (қуйи тизимларига) қўлланиладиган бошқарув ҳаракатларини башорат қилиш ва шакллантириш учун атроф-муҳит ва муаммо бўйича мақсад ва билимларни қайта ишлашни амалга оширади;
  
• 
  "Ташқи ва ички маълумотларни қайтаишлаш" - - управления на основании информации, полученной от различных тизимни ташқи муҳит билан боғлайдиган турли хил қурилмалар (сенсорлар) ва тизим объектининг ҳолати сенсорларидан олинган маълумотлар асосида атроф-муҳит ва бошқарув объектининг ҳозирги ҳолатидаги ўзгаришларни баҳолайди;
  

- "Назорат ва диагностика" — обрабатывает полученную тизим олдига қўйилган вазифани бажариш имкониятини таҳлил қилишга имкон берадиган назорат маълумотларини ишлаб чиқиш учун объект ва тизим ҳолатидаги ўзгаришлар тўғрисида олинган ички маълумотларни қайта ишлайди.
Интеллектуал тизимнинг ишлашига асосланади (1-расм). 1.5) вазиятни бошқариш ғояси қўлланилади , , унинг моҳияти муайян рухсат этилган (стандарт , стандарт) бошқарув таъсиридан вазиятни ҳисобга олган ҳолда бошқарув қарорларини танлашдир. Ҳозирги ҳолат (C) деганда объектнинг ҳозирги ҳолати (х ҳолат вектори ) ва унинг ташқи муҳити (безовталаниш вектори Ф) йиғиндиси тушунилади :
C=<Х,Ф>. (1.1)

Тўлиқ вазият (лар), ҳозирги C ҳолатидан ташқари, СГ бошқарувининг мақсадини ҳам ўз ичига олади:

С =< C,Г >. (1.2)
Махсус ҳолатда, Г бошқарувининг мақсади г билан боғлиқ баъзи бир мақсадли вазият шаклида тақдим этилиши мумкин С_г, бунда мавжуд вазият кўрсатилиши керак:
С =< C,Г_г >. (1.3)
Ҳозирги вазият С қ нинг маълум бир синфига тегишли эканлигига ишониш ҚЪамақсад (берилган) вазият C_г-синф Қ", биз буни қидирамиз

бошқариш (бошқариш эффектлари вектори у), бу рухсат этилган бошқарувлар тўпламига тегишли Ω_У ва

в
азиятларнинг бир синфини бошқасига керакли ўзгартиришни таъминлайди:

ш ундай қилиб, вазиятни бошқариш хариталаш вазифасини бажаради

бошқача қилиб айтганда, назорат ҳаракатларини танлаш муаммоси объект ва атроф-муҳит ҳолатини этарли даражада баҳолашга (ноаниқлик омиллари шароитида буни қилиш ҳар доим ҳам осон эмас), тегишли жорий вазиятни стандарт синфлардан бирига тайинлашга ва бундай бошқарувни танлашга тўғри келади. (маълум бир альтернативалар тўпламидан), бу белгиланган бошқарув мақсадига (мақсадли вазиятга) эришишга олиб келади. Шубҳасиз, интеллектуал тизимларни қуришнинг умумий тамойиллари билан боғлиқ юқорида санаб ўтилган қоидалар универсал характерга эга ва ахборотни ҳимоя қилиш объектлари каби мураккаб бошқарув объектларига тўлиқ тегишли. Шу билан бирга, ахборотни ҳимоя қилишнинг ақлли тизимларини яратиш йўлида ушбу фан соҳасига хос бўлган кўплаб ҳал қилинмаган муаммолар мавжуд (ҳатто ИНФОСEC томонидан расмий равишда тасдиқланган ахборот хавфсизлиги соҳасидаги "қийин муаммолар" рўйхати ҳам мавжуд.

Адабиётларда таъкидланганидек (билдирилган фикрларнинг аҳамиятини инобатга олган ҳолда, биз уларни деярли тўлиқ келтирамиз), "... анъанавий сзининг асосий камчиликлари архитектурани қуришнинг қатъий тамойиллари билан белгиланади ва замонавий ахборот қуролларига қарши тура олмасликдан иборат. Замонавий сзилар асосан мудофаа ёки ҳужумкор мудофаа стратегияларидан фойдаланадилар, улар фақат душман томонидан автоматлаштирилган тизим (АC) нинг ахборот ресурсларига зарар этказиш учун амалга ошириладиган махсус дастурий ва техник таъсирларнинг (СПТВ) барча маълум ва энг хавфли потенциал усулларини блокировка қилиш учун мўлжалланган­. Ушбу стратегиялар дастлаб ютқазади, чунки улар сзи АC-га СПТВ-нинг барча мумкин бўлган усулларига муваффақиятли қарши туришга имкон бермайди, шунинг учун ушбу муаммони ҳал қилиш учун сзи АCда фақат фаол мудофаа стратегиясидан фойдаланиш керак, бу душман томонидан ахборот қуролларидан фойдаланиш натижасида келиб чиқадиган АC ишлаш шароитидаги ҳар қандай ўзгаришларга тўлиқ мослашиш қобилиятига асосланган бўлиши керак.
СПТВ-нинг янги усуллари ва воситаларини доимий равишда ишлаб чиқиш ва яқинда кузатилган СПТВ-ни муваффақиятли амалга ошириш ҳолатлари сонининг доимий равишда ўсиб бориши тенденцияси АCда хавфсизликни таъминлашга тубдан янги ёндашувларни талаб вқилади.
Бу ахборот хавфсизлигини интеллектуал таъминлаш назариясини яратишнинг долзарблиги билан боғлиқ. Назарияни яратиш доирасида улар асосида янги авлод интеллектуал маҳаллий сзини яратиш учун янги назарий моделлар ва усулларни ўрганиш ва ишлаб чиқишга қаратилган бир қатор функционал илмий муаммоларни ҳар томонлама ҳал этиш зарур:

• 
  ахборот хавфсизлигига таҳдидларнинг аксиоматик моделини ишлаб чиқиш;
  

- АCда СПТВ идентификациясининг математик назариясини яратишна;
-АC-даги ахборот жараёнларига мос келадиган киришни бузиш тизимларининг янги математик моделларини яратишв;

• 
  - АC ни қуриш методологиясини яратиш;
  -АCда зи-ни таъминлашда қарорларни қўллаб-қувватлаш тизимларини қуриш методологиясини яратиш;
  

- АC маълумотларининг хавфсизлигини баҳолаш учун метрологик мезонларнинг ёпиқ тизимини ишлаб чиқиш;

• 
  ахборот хатарларининг умумий назариясини яратиш;
  

- ўз хавфсизлигини таъминлаш методологиясини яратиш
СЗИ АС.
Ушбу фундаментал илмий муаммоларни ҳал қилиш янги интеллектуал сзини яратишга имкон беради, унинг асосий афзаллиги-бу Апри параметрик ва сигнал ноаниқлигига эга бўлган СПТВ усуллари ва воситаларини олдини олиш, аниқлаш ва зарарсизлантириш, улардан фойдаланиш қобилиятидир.
Истиқболли интеллектуал сзи қондириши керак бўлган асосий талаблар:
- приори номаълум СПТВ-ларни аниқлаш қобилияти;

• 
  СПТВ нинг қарши ҳаракати тўғрисида қарор қабул қилишни автоматлаштирилган қўллаб­-қувватлаш;
  

- иш шароитлари ўзгарганда АC ва СПТВ хавфсизлиги даражасидаги ўзгаришларни автоматик баҳолаш қобилияти;
-­сзи АC ресурсларини ҳаддан ташқари чеклаш тўғрисида қарор қабул қилишни автоматлаштирилган қўллаб-қувватлаш;
- бу ҳақда маълумот тўплаш ва улардан фойдаланиш асосида ишлаш муҳити шароитларининг ўзгаришига қараб уларнинг хусусиятлари ва параметрларини автоматик равишда ўзгартириш;
- ҳужумчининг карнайнинг ҳақиқий хусусиятлари ва параметрлари тўғрисида нотўғри маълумот бериш қобилияти;
- АC автоматлаштириш воситалари мажмуасига мақсадсиз юкни камайтириш қобилияти,
- ҳужумчининг ресурсларига автоматик таъсир (вақт, ҳисоблаш ва алоқа ресурслари).
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда, истиқболли интеллектуал сзи АC архитектураси қуйидаги функционал таркибий қисмларни ўз ичига олиши керак:
- СПТВ аниқлаш қуйи тизими;
- маълумотларни тўплаш қуйи тизими;
- хавфсизликни таҳлил қилиш қуйи тизими;
- сзини мослаштириш қуйи тизими;
- СПТВ нинг фаол қарши таъсирининг қуйи тизими".
Сўнгги пайтларда ушбу мавзуга ихтисослашган адабиётларда катта эътибор берилмоқда. Шундай қилиб, мутахассислар ушбу­мақсадлар учун ўқитилган м-тармоқлар аппаратиМ-, генетик оптималлаштириш алгоритмлари ва "сунъий ҳаёт"тушунчасидан фойдаланишни таклиф қилмоқдалар. Нейрон тармоқларининг ақлли механизмлари ва лойқа мантиқдан фойдаланган ҳолда биосистемалар ўхшашлиги асосида амалга ошириладиган адаптив ахборотни ҳимоя қилиш тизимининг моделини яратишнинг умумий контсепцияси. Ахборот хавфсизлигига таҳдидларни ҳар томонлама баҳолаш моделларини яратиш, ахборот хатарларини таҳлил қилиш, ҳужумни аниқлаш тизимларини қуриш ва сунъий интеллект усулларидан фойдаланган ҳолда зини бошқариш бўйича қарорларни қўллаб-қувватлаш тизимларини қуриш билан боғлиқ конструктив ёндашувлар ахборот хавфсизлиги соҳасидаги этакчи олимларнинг асарларида кўриб чиқилган. интеллектуал технологиялардан фойдаланган ҳолда корпоратив ахборот тизимларида ахборотни ҳимоя қилишни бошқариш усуллари ва алгоритмларини ишлаб чиқиш И. нинг Машкинадаги докторлик диссертацияси бағишланган.
Шу билан бирга, интеллектуал сзини яратиш муаммосининг кенглиги ва хилма-хиллиги туфайли биз ушбу муаммони ҳал қилиш доирасида сунъий интеллект усулларидан фойдаланган ҳолда сзининг бир қатор асосий функционал қуйи тизимларини қуриш билан боғлиқ бўлган фақат алоҳида жиҳатларни (муаммоларни) кўриб чиқиш билан чекланамиз.